Op woensdag 28 juni was er bij de Provinciale Staten (PS) van Flevoland een beeldvormende vergadering over de Oostvaardersplassen. Aan de orde was of het beleid dat de gedeputeerde had neergelegd gedragen werd door PS. In deze vergadering heeft onze Voozitter Jozef Linthorst ingesproken. In de aansluitende oordeelvormende vergadering is afgesproken dat er een onafhankelijke externe commissie komt onder voorzitterschap van een externe persoon. Deze commissie gaat belangehbbenden en experts horen en alle standpunten verzamelen over dit onderwerp. Deze commissie zal worden begeleid door een interne commissie van drie statenleden en de gedeputeerde. Deze commissies zullen na de vakantie ermee aan de slag gaan. Eind van het jaar moet het werk klaar zijn. Besluitvormende vergadering zal plaatsvinden op 19 juli.

Hierbij de tekt van Linthorst:

In ieder Natura 2000 gebied binnen Europa is de bescherming van de biodiversiteit

het belangrijkste onderwerp waarop gestuurd moet worden. Dit zegt de Europese rekenkamer in Luxemburg.

De OVP mag hierin, lijkt mij, geen uitzondering zijn! In de OVP wordt gestuurd op o.a. grote grazers en heeft biodiversiteit geen enkele prioriteit!

Waarom kan in Noord Holland en Gelderland de grondeigenaar samen met de Provincie wel in 3 minuten regelen dat er beheer-maatregelen moeten worden genomen als de biodiversiteit in een Natura 2000 gebied flink onder druk staat?

Waarom lukt dat in de Provincie Flevoland niet en wordt er geen uitvoering gegeven aan een besluit van Provinciale Staten en de Europese natura 2000 doelen? We zijn inmiddels weer 6 maanden verder en er is een nieuwe winter in zicht!

SBB als grondeigenaar en de Provincie als bevoegd gezag kunnen dit, als ze dit echt willen, gewoon regelen, er zijn redenen genoeg. De overeenkomst met het Ministerie is gewoon een politieke hobbel die geslecht kan worden door te voldoen aan de Natura 2000 eisen.

Dat de biodiversiteit in de OVP zwaar onder druk staat is allang geen verrassing meer. Zelfs in het Natura 2000 Beheerplan staat klip en klaar: Met voortzetting van het huidige beheer worden de instandhoudingsdoelen voor 19 tot 23 vogelsoorten op termijn niet gehaald.

Hoe is deze situatie nu ontstaan? In de vooraf gestuurde korte evaluatie kunt u dat allemaal lezen.

De 2 belangrijkste adviezen in ICMO2 zijn een forse gebiedsuitbreiding van de OVP en het vroeg reactief beheer. Deze adviezen moesten het welzijn garanderen en dat de grote grazers meer voedsel en beschutting kregen.

We weten nu na 7 winters dat er geen ha uitbreiding heeft plaatsgevonden. In het Hollandse Hout en het Oostvaardersveld kunnen de herten niet in omdat de voetgangerstunnel totaal ongeschikt is voor edelherten.

Hierdoor is de overbegrazing van de 1800 ha met haar 4500 grote grazers fors toegenomen en heeft dit gezorgd voor een kale troosteloze vlakte. Bos en struikgewas zijn verdwenen! Er is zelfs een medewerker van SBB gepromoveerd met als eindconclusie van zijn studie: 'De studie geeft aan dat in een voedselrijke omgeving zoals de Oostvaardersplassen, onbeheerde, grote herbivoren struiken en bomen kunnen afbreken en dit om kunnen zetten in graslanden.'

Dit bewuste, door honger en ziekte gedreven proces geeft dat het vroeg reactief beheer in de winter volledig is doorgeschoten. Het heeft in de afgelopen 7 winters bijna 8000 dieren het leven gekost en het gros van deze 8000 dieren zijn onze edelherten!

Inmiddels heeft de OVP de Natura 2000 status gekregen en moet daarom volledig op de schop met een grote lijst van maatregelen (o.a. door het uitzetten van Noordse woelmuis, konijnen en rivierkreeftjes).

Dit nu is onbegrijpelijk, het huidige beheer wordt niet aangepast aan het gebied maar het gebied wordt aan dit beheer aangepast. Gekker moet het niet worden!

Nu de Hollandse Hout en OVV door een inferieure verbinding onbereikbaar zijn voor edelherten en tevens ook nog aangekondigd wordt dat het grazige deel voor de grote grazers van de OVP o.a. door Natura 2000 werkzaamheden en vernatting van het gebied nog kleiner gaat worden is voor ons de maat vol. ICMO2 beloofde gebiedsuitbreiding voor de grote grazers in werkelijkheid is het alleen maar gebiedsvermindering, gewoon verlakkerij!

VhE heeft inmiddels een verzoek ingediend bij Het Europees Parlement in Brussel voor een onderzoek naar de situatie van de biodiversiteit binnen de OVP. Mevrouw Annie Schreijer-Pierik, lid van het Europees parlement heeft opdracht gegeven aan de Onderzoeksdienst van het Europees parlement om over deze situatie te rapporteren.

Geachte leden van Provinciale Staten, er ligt een goed en werkbaar besluit van u. Echter dit besluit kent alleen maar vertragingen. 1 juli (a.s. zaterdag) moest de te formeren commissie rapport uitbrengen. Deze commissie moet jammergenoeg nu nog geformeerd worden.

Onze conclusie is wanneer dit zo door blijft gaan de grote grazers, in het bijzonder onze edelherten weer een slechte winter tegemoet gaan!

Dank u wel voor uw luisterend oor.

In bovenstaande tekst refereert Linthorst aan een voorafgeonden evaluatie. Deze evaluatie staat in zomernummer Het Edelhert, maar kunt u ook hierna lezen.

EVALUATIE

Zeven jaar beheer Oostvaardersplassen

Door Jozef H.M. Linthorst

Het is alom gebruikelijk en niet verkeerd om na een overdracht van beleid naar een andere partij te inventariseren wat dit beleid in het verleden heeft opgeleverd en welke eventuele maatregelen genomen moeten/kunnen worden door deze nieuwe beleidsmakers. Voor de Oostvaardersplassen (OVP) wil Vereniging het Edelhert (VhE) een aanzet geven om dit op papier te zetten, niet om iets of iemand ‘de zwarte piet’ te geven maar enkel en alleen om het welzijn van onze herten en de andere grote grazers te verbeteren want daar gaat het ons om!

Overdracht

Eind 2016 is het beheer van de OVP onder toezicht gekomen van de Provincie Flevoland. Dat geldt ook voor het welzijn van de grote grazers.

In februari 2017 heeft de Provincie Flevoland een voorstel aangenomen om de functie van de OVP enigszins aan te passen in die zin dat het accent voor het beheer vooral moet liggen bij de bescherming van vogels en er meer ruimte moet komen voor recreatie. Het moet qua begroeiing een meer gevarieerd en interessant gebied worden en daarbij zal de over-populatie grote grazers moeten worden aangepast.

Vraag: Wat is na 7 jaar beleid op de diverse onderdelen de huidige situatie rondom de Oostvaardersplassen?

ICMO2

Deze commissie werd in 2010 door de minister ingesteld omdat er enige jaren na ICMO1 werd geconstateerd dat er binnen de OVP sprake was van onnodig en vermijdbaar lijden bij de toen aanwezige grote grazers.

De ICMO2-commissie is tot de conclusie gekomen dat aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan om het dierenwelzijn te borgen en maatschappelijk aanvaardbaar te maken.

Helaas is de geadviseerde forse terreinuitbreiding buiten het OVP raster van enkele duizenden hectare nog steeds niet uitgevoerd. Het vroeg reactief beheer heeft een dusdanige, ieder jaar weer terugkerende vorm aangenomen dat dit niet meer reëel verdedigbaar is. In de afgelopen zeven winters waarvan zes zeer zachte winters waren (t/m 01-05-2017) er bijna 8000 dieren omgekomen door honger en gebrek. Per winter waren dit gemiddeld 1129 grote grazers. De maatschappelijke Klankbordgroep is door SBB eenzijdig opgezegd. Ook het onderzoek naar de effecten van het huidige beheer op de doelen van Natura 2000 en biodiversiteit is nooit uitgevoerd c.q. openbaar gemaakt.

De voorstanders van het huidige systeem blijven maar beweren dat het Oostvaardersveld en het Hollandse Hout-zuid open zijn gesteld voor de grote grazers, dit mag een ultieme wens zijn, het is tot nu toe niet gerealiseerd en dat zal ook niet gebeuren omdat de runderen en paarden sowieso geen toegang krijgen tot die gebieden en edelherten de te kleine passage niet willen gebruiken!

Conclusie: Gebiedsuitbreiding, de belangrijkste aanbeveling uit ICMO2 is niet uitgevoerd.

Natura 2000

Het verlies aan biodiversiteit is een van de grootste uitdagingen op milieugebied waarmee de EU wordt geconfronteerd. Een essentieel element van de EU-strategie voor 2020 om het biodiversiteitsverlies een halt toe te roepen. Citaat: Europese Rekenkamer, Nat. 2000 uit 2017.

Duidelijk is dat het beleid van de afgelopen zeven jaar in de OVP de biodiversiteit ernstig achteruit heeft laten gaan. Met voortzetting van het huidige beheer worden ook de instandhoudingsdoelen voor 19 tot 23 vogelsoorten niet gehaald. Mede door de hoge begrazingsdruk van de grote grazers zijn, in de Flevopolder veel voorkomende dieren, zoals reeën, hazen en muizen volledig verdwenen. Ook zijn de wilgen en ander struikgewas verdwenen en praktisch alle bomen, door het schillen van de grazers ten dode opgeschreven. Het in ICMO2 advies voor onderzoek naar de biodiversiteit is nooit uitgevoerd.

Conclusie: vele vogelsoorten, kleine zoogdieren en begroeiing in de randzone en in het moeras zijn verminderd c.q. verdwenen, hierdoor is door het huidige beleid de biodiversiteit sterk achteruitgegaan.

Grote grazers

Geregeld wordt beweerd dat het aantal grote grazers binnen de OVP aan het afnemen is, niets is minder waar. De sterke zomerbiotoop zorgt de laatste zeven jaar voor een stabiele najaar-stand van gemiddeld 4400 dieren.

Wel vindt er een verschuiving plaats in de samenstelling van de grote grazers. Onderstaande tabel laat duidelijke deze verschuiving zien in de afgelopen 11 jaar naar 2/3 minder runderen naar 200% meer herten.

Soort Rund paard hert totaal dood

2004-2005 665 880 1550 3095 697

2010-2011 345 1098 2500 3943 792

2015-2016 225 1075 3050 4350 1613

Bij de herten is inmiddels ook een volledige scheefgroei aan de orde, in 2012-2013 was het ongeveer 1 mannelijk hert op 20 vrouwelijke dieren. Vooral de oudere en middenklasse herten sneuvelen door de inspanning van de bronst en omdat de bronsttijd steeds meer naar de winter verschuift is het onmogelijkheid om door de herten voldoende aan te sterken voor de winter.

Conclusie: De voor bezoekers spectaculaire bronst zal sterk verminderen/verdwijnen.

Publiek

Een terugloop in het aantal bezoekers is een feit. De film ‘de nieuwe Wildernis’ heeft beelden laten zien die er in werkelijkheid niet zijn. Vrije wandeling is niet toegestaan en in de wintermaanden te onveilig. Daarom heeft SBB het Oostvaardersveld en Hollandse Hout-Zuid ingericht als etalagegebied voor het publiek, hier kan men de Oostvaardersplassen beleven! Helaas is er nu en zal er in de toekomst geen grote grazer uit de OVP te zien zijn.

Conclusie: een lege etalage voor de bezoekers!

Boswachters

Grote waardering mag er zijn voor deze mensen die opgeleid zijn om flora en fauna te beschermen maar het vroeg reactief beheer moeten uitvoeren, ieder jaar weer, vijf maanden lang, zeven dagen per week. Deze jaarlijks terugkerende, door de mens gecreëerde hongersnood vraagt om gemiddeld 1129 zieke en verhongerde dieren af te schieten. Dit is voor een echte natuurliefhebber een verschrikking!

Nationaal Park

Dat met het huidige beleid het deel waar de grote grazers leven een actief onderdeel kan worden van een Nationaal Park is een utopie. Alleen al uit kwaliteit van de natuurbeleving is dit onmogelijk. Het veiligheidsvraagstuk in de wintermaanden is een tweede obstakel en de afvoer/laten liggen van kadavers zal door de gemiddelde bezoeker niet begrepen worden. Het moet echter wel opgelost worden want de kuddes zijn wel de trekpleister van de OVP. Om te beleven wil men erbij zijn en niet op een afstand van kilometers stipjes zien. Dit heeft SBB ook duidelijk begrepen daarom is er een etalage gebied ingericht, wat tot nu toe helaas voor de bezoeker hertenvrij is en vermoedelijk ook zal blijven.

Toekomst

De vraag 'wat heeft het huidige beheersysteem over de afgelopen 20 jaar opgeleverd?' moet door de voorstanders maar eens ingevuld worden, dat wordt een hele lastige.

Volgens deze voorstanders is het ook nog veel te vroeg om dit al te kunnen zien, het kan nog wel 25 jaar duren voordat een mogelijke verbetering zichtbaar wordt. Het is echter wel de hamvraag aan de voorstanders en wij zijn zeer benieuwd naar het antwoord.

Aan de politiek de keus om zolang te wachten of nu nieuwe keuzes te maken voor een mooi Nationaal Park.

Ook vele vragen over het toekomstig beheer zijn tot nu toe niet beantwoord. Zonder compleet te zijn volgen hierbij de belangrijkste:

  1. Hoe denkt SBB de grote grazers weg te houden van de nog aan te leggen vogeleilandjes in het grazige deel?
  2. hoe denkt SBB straks het vroeg reactief beheer van de herten in het voor de mens ontoegankelijk en onoverzichtelijk drooggelegde moeras uit te voeren?
  3. Welke maatregelen neemt SBB om de biodiversiteit te verbeteren?

Horsterwold en corridor open!

Een oud bericht in een nieuw jasje, echter… het geeft wel aan dat Groen Links het huidige beleid tekort vindt schieten. Zij vinden dus ook dat ICMO2 niet is uitgevoerd en er gebiedsuitbreiding moet komen!!

Juridische aspecten

Als SBB als grondeigenaar en de Provincie als bevoegd gezag beide de wil hebben om tot aantal vermindering van de grote grazers over te gaan is er niemand die dat tegen kan houden. Er zijn redenen genoeg om dit uit te voeren.

De OVP heeft geen andere wetgeving dan het Deelerwoud op de Veluwe of de Amsterdamse Waterleidingduinen in Noord-Holland. Daar is na veel gesoebat en protesten ook door de grondeigenaar en de provincie gewoon bepaald dat de Natura 2000 doelen niet meer worden bereikt en werd vergunning gegeven om aantalsreductie toe te passen.

Per 1 januari 2017 is de nieuwe wet Natuur van kracht geworden, hierin worden jacht en beheermaatregelen, ook in Natura 2000 gebieden zonder meer weer mogelijk.

Ook wordt er in het Natura 2000 beheerplan OVP geen woord gerept over de aantallen grote grazers of de samenstelling van de kuddes terwijl dat van grote invloed kan zijn op het realiseren van de doelstellingen van Natura 2000.

Er kunnen wel juridische hobbels komen bij de afspraken tussen de Provincie en het Ministerie. Deze zijn door de politiek gemaakt en kunnen ook via de politieke weg worden opgelost en kunnen van grote invloed zijn op het realiseren van de doelstellingen van Natura 2000.

Conclusie: waar een wil is, is een weg

Actief beheer

Bij actief beheerde kuddes kan dat er ongeveer als volgt uit zien: totaal aantal dieren in het voorjaar 900 stuks, samengesteld uit 200 runderen, 300 paarden en 400 herten. Aanwas per jaar: 60 runderkalveren, 120 veulens en 220 hertenkalveren. Totaal 400 dieren. Het afschot per jaar wordt dan even groot als de aanwas van 400 dieren per jaar in plaats van 1129 dieren gemiddeld met het huidige systeem! Ook kunnen de dieren indien gewenst in de voedselketen worden opgenomen.

Conclusie: 3x minder dode dieren per jaar, lagere kosten, mooier gebied en open voor toeristen.

Hoe verder?

Het systeem Vera bestaat uit ‘de natuur zijn gang laten gaan’ en wachten op een natuurlijke escalatie waardoor bijvoorbeeld door een strenge winter 80% van de dieren sterft door honger en gebrek.

Hierdoor komt het moeras weer in fase 1, de groei van de grote grazers begint opnieuw totdat er zich weer een nieuwe, natuurlijke escalatie voordoet. De echte resultaten zoals Vera zegt kunnen nog wel 25 jaar uitblijven. Een artikel van hoogleraar Leendert Louwe Kooijmans haalt deze bewering van Vera volledig onderuit en stelt zelfs dat Vera hier ‘ernaast’ zit!

Het systeem Vullink zorgt voor een reset van de biologische klok van het moeras door het aantal grote grazers door menselijk ingrijpen terug te brengen naar 250 dieren. Het moeras kan dan in ongeveer 15 jaar de drie stadia weer doorlopen waarna de hele procedure opnieuw ingezet wordt.

Systeem VhE brengt het aantal grote grazers terug naar een doelstand van 900 dieren en kijkt per jaar naar de begrazingsresultaten en de effecten op de moeras vegetatie. Per jaar kan door meer of minder afschot gestuurd worden met de hoeveelheid en samenstelling van de grote grazers

Conclusie:

Het systeem Vullink is een semi-natuurlijk systeem omdat de mens toch steeds ingrijpt, maar het imiteert in zekere zin een mogelijk natuurlijke situatie.

Het systeem Vera kan niet werken omdat er sprake is van half-natuur, er zijn geen predators. De voedselketen is niet compleet en de dieren zijn er door de mens ingebracht. Er is dus geen sprake van natuur die z’n gang kan gaan.

Het systeem VhE erkent op voorhand dat er sprake is van half-natuur en stemt het beheer daarop af. Naar ons stellige idee kan met het kunstmatig droogleggen van het moeras de biologische klok van het moeras ook met 900 grazers worden gereset!