Bij de publieksverkiezing “Mooiste Natuurgebied van Nederland' heeft de Provincie Gelderland € 300.000,- gewonnen. De provincie Gelderland heeft besloten om een groot deel van dit geld te besteden aan nieuwe initiatieven die de Veluwe nog mooier en aantrekkelijker maken voor bewoners, bedrijven en bezoekers. We dagen daarom iedereen zonder winstoogmerk (studenten, inwoners, recreanten, instellingen, stichtingen, etc.) uit om hiervoor vernieuwende en inspirerende ideeën aan te dragen.

De Veluwe is het grootste aaneengesloten laagland natuurgebied van West-Europa, met bos, heide, zandvlakten, landgoederen, spectaculaire uitzichten en een unieke wildbeleving. Daarnaast biedt de Veluwe een ongekend groot en divers aanbod van historisch erfgoed zoals sporen van industrieel gebruik, militair erfgoed en monumentale buitenplaatsen, kastelen en gebouwen, maar ook topattracties, beroemde musea, historische stadjes, moderne accommodaties en culinair genieten!

Vorig jaar is deze Veluwe uitgeroepen tot één van de mooiste natuurgebieden van Nederland! Om ideeën te krijgen om het prijzengeld goed te kunnen besteden heeft de provincie een prijsvraag ingesteld. Er kunnen interessante prijzen worden verdiend. De eerste €10.000,- aan prijzengeld wordt besteed aan de beste tien inzendingen, deze winnen elk €1.000,- prijzengeld (10 x €1.000,-). Het prijzengeld is netto en vrij te besteden. Het gehele uitvoeringsbudget is €240.000,-

Naast het prijzengeld maken de winnaars ook nog kans op een bedrag van €5.000 tot maximaal €50.000,- om hun winnende idee daadwerkelijk te realiseren. Aldus de website van de provincie Gelderland.

Deze kans laten wij als vereniging natuurlijk niet lopen. We als VhE hebben vier ideeën ingestuurd. De jury onder leiding van mevrouw Marije Storteboom, wethouder van de gemeente Nunspeet heeft in december een dag belegd waar de tien prijswinnaars bekend worden gemaakt. Met die winnaars wordt in de maanden daarna gewerkt aan de uitvoering van de ideeën. Er zijn 312 ideeën ingestuurd waaronder vier door VhE!

Dit zijn onze ingestuurde plannen (verkorte weergave):

 

Inzending No 1,

'Revitalisering wildweiden en –akkers op de Veluwe, t.b.v. de fauna en de natuurbeleving'

Het idee behelst het volgende:

  1. Herstellen van de oude wildweiden en –akkers.
  2. Ontwerpen en uitvoeren van een schoolvoorbeeld van een wildobservatieplek: een TOP-WOP.

Ad. 1: het weer herstellen van de oude – in vergetelheid geraakte – wildweiden en wildakkers in het centrale deel van de Veluwe. Door deze in onbruik geraakte weiden en akkers weer op een juiste manier te gaan inzaaien, bemesten en onderhouden ontstaan weer kleine, voedsel- en mineraalrijke magneetjes in een voedselarme omgeving. Hierdoor kunnen veel diersoorten die nu naar de randen ‘gedwongen’ worden toch in het Centraal Veluws Natuurgebied voor blijven komen. Er ontstaan lokale gradiënten in voedselrijkdom (arm – rijker) die bijdragen aan de biodiversiteit. Door daarnaast goed te kijken naar de ligging van deze weiden en akkers en ze eventueel te verplaatsen (of de omgeving aan te passen), kunnen ze zo gesitueerd worden dat ze ook bijdragen aan de mogelijkheden voor wildobservatie. We halen de wildakkers dus bijvoorbeeld uit de dichte bossen en uit de rustgebieden, maar leggen ze bij voorkeur op de rand van het bos (de dekking) en de heide, maar op gepaste afstand van de wandelpaden.

Ad. 2: Het ontwerpen en realiseren van een TOP-WOP! Een WOP is een WildObservatiePlaats. Hiervan zijn er velen op de Veluwe (o.a. gebundeld in de door onze vereniging uitgebrachte WOP-Atlas). Maar de spreiding is ongelijk over de Veluwe en de geschiktheid verschilt bovendien sterk van WOP tot WOP. Wij willen graag – in overleg met een terreinbeheerder die daarvoor open staat – ‘de ideale wildobservatieplaats’, dus de TOP-WOP, ontwerpen en realiseren. Uiteraard hoort daar naast de observatievoorziening ook een juiste inrichting van de omgeving bij: een wildakker of –weide, een watervoorziening, een liksteen, nabijheid van een daginstand, en een juiste ontsluiting door wegen en paden (maximale rust).

Wat draagt dit bij aan het doel van de prijsvraag (een mooiere Veluwe)?

Zoals gesteld trekken de herten naar de randen van de Veluwe, waar conflicten op de loer liggen. Dat geldt overigens niet alleen voor de edelherten, maar ook voor de andere hoefdieren en zelfs voor soorten als de das en roofvogels zoals havik en sperwer. Hoe komt dat?

Het antwoord is eigenlijk eenvoudig: aan de randen liggen voedselrijkere gebieden, landbouwgebieden die bemest en bekalkt worden. De centrale Veluwe daarentegen is in de regel voedselarm en uit recent onderzoek blijkt dat de Veluwe in een rap tempo verder verarmt als gevolg van de hoge stikstofdepositie. Het dagblad Trouw schreef in 2016 bijvoorbeeld het volgende: ”ecologen winden er geen doekjes om: er is iets wezenlijks aan het veranderen in de ecosystemen op voedselarme grond, zoals op de Veluwe. Van eikenblad tot sperwer, de hele keten kampt met voedingsstoffentekort en sterfte. De oorzaak wordt gezocht bij de stikstofuitstoot van de intensieve veehouderij.” Onderzoekers als Van den Burg en Bijlsma illustreren met hun onderzoeken en inventarisaties het gevolg daarvan: achteruitgang van soortendiversiteit en aantallen per soort.

Door nu die kleine wildweiden en –akkers te revitaliseren (en zo nodig te verplaatsen, dus her-rangschikken in het Veluwse landschap) wordt het Centraal Veluws Natuurgebied weer aantrekkelijk(er) gemaakt voor de Fauna – van groot naar klein – en wordt tevens de druk op de randgebieden verminderd. Het mes snijdt hierdoor aan twee belangrijke kanten. Zo dragen we dus bij aan een duurzamere inrichting en voorbestaan van onze mooie Veluwe.

Inzending No 2,

Educatieprogramma ter verbetering van de wildzichtbaarheid op de Veluwe”

Het idee betreft het sponsoren van Vereniging het Edelhert om in 2018 de unieke cursus ‘Wildzichtbaarheid’ voor een 20-tal geïnteresseerde personen te verzorgen. Deze cursus is enig in zijn vorm en inhoud en is in 2016 ontwikkeld voor de vrijwilligers van de Vereniging en toen ook gegeven voor de 1e keer. In 2017 is de cursus o.b.v. de evaluatie verder verbeterd en zal eind 2017 voor de 2e keer gehouden worden voor alle leden. Het idee is nu om in 2018 de cursus nogmaals aan te bieden, maar nu voor een nog breder publiek zoals terreineigenaren en mogelijk gemaakt door sponsoring met een bijdrage vanuit deze prijsvraag.

Wat draagt dit bij aan het doel van de prijsvraag (een mooiere Veluwe)?

De cursisten krijgen allereerst kennis van de leefwijze van het edelhert (en damhert). Met name de schuwheidsbepalende aspecten worden uitgebreid besproken. En daarmee wordt feitelijk de sleutel tot het omgekeerde van schuwheid aangereikt: wildzichtbaarheid dus. Daarnaast wordt ingegaan op terreininrichting en –beheer (o.a. wildweiden en –akkers). Gastsprekers vervullen daarbij ook een rol. De cursus wordt afgesloten met een opdracht voor de cursisten: in zelf te formeren groepjes gaan ze een bestaande WOP evalueren: wat is er goed en wat minder goed. Wat zijn verbetervoorstellen voor de terreineigenaar. Dat presenteren ze uiteindelijk aan elkaar en desgewenst ook aan de betreffende TBO. Voor de evaluatie kan ook gekozen worden om een potentiële wildobservatieplaats te beschrijven en voorstellen voor inrichting te doen. Op deze manier komen er weer circa 20 mensen bij op en rond de Veluwe die snappen hoe wildzichtbaarheid werkt. Zij kunnen hun kennis en ervaringen daarop weer overdragen op anderen, bijvoorbeeld recreanten. Op deze wijze ontstaat enerzijds meer begrip voor de diersoorten en hoe ze leven en anderzijds helpt dat de mensen om van het wild te kunnen genieten.

Inzending no.3,

De Wildobservatie-Atlas als app aanbieden voor Android en Apple t.b.v. de bezoekers aan de Veluwe”

De Veluwe kan zich al decennia lang verheugen in flinke bezoekersaantallen. Enerzijds omdat de Veluwe een voor Nederlandse begrippen ongekende schaal heeft. Waar kun je anders in Nederland een hele dag door bos en heide zwerven zonder het natuurgebied uit te lopen? En anderzijds omdat de Veluwe een hele sterke troef heeft, namelijk: grote wilde hoefdieren, zoals wilde zwijnen, damherten en de koning van het woud: het edelhert. Een groot deel van de mensen komt naar de Veluwe om ‘wild te zien’. Dat bleek al uit het ‘Rapport voor het Veluwe Onderzoek’ (RIN, 1977), het (uitvoerings)programma ‘Veluwe 2010’, maar ook het boekje ‘Wild van de Economie’ (2010) waarin op een heldere manier uit de doeken gedaan is hoeveel mensen naar het wild komen kijken en wat de daarmee gepaard gaande spin-off is.

Maar waar moeten deze bezoekers naartoe om wild te zien?

Bij het 65-jarig bestaan van onze vereniging is een 2011 een inventarisatie gemaakt van de aanwezige Wildobservatieplaatsen op de Veluwe. Tot onze grote verrassing bleken er meer dan 50 plekken te zijn die min of meer ingericht waren om wild te spotten maar... praktisch onvindbaar voor het grote publiek op wat ingewijden na. Zoals toen al aangegeven was dit een van de best bewaarde geheimen van de Veluwe! Dankzij giften van onze 1400 leden en de – aanvankelijk wat aarzelende medewerking van de terreinbeherende organisaties is een eerste druk uitgegeven. In 2014 zijn alle Wildobservatieplaatsen nog eens nagelopen, gecontroleerd op juiste informatie en functioneren. Een tweede druk was het resultaat die bij diverse boekwinkels op de Veluwe en in onze webwinkel voor €12,95 te verkrijgen is. Wij willen met de 3e druk - die in 2018 uitkomt - ook graag een digitale uitvoering aanbieden in de vorm van een App. Het uitvoeren van het idee kunnen wij als Vereniging echter niet alleen, maar via deze prijsvraag kan het idee aan bekendheid winnen en financiële steun verkrijgen.

Wat is het idee?

Het is een feit dat tegenwoordig iedereen, jong en oud met een mobiele telefoon te velde gaat. Dit niet alleen om bereikbaar te zijn maar ook om gespotte dieren te herkennen via een app of om d.m.v. Google (Maps) de weg naar de parkeerplaats terug vinden. VhE wil deze nieuwe derde druk van de Atlas van wildobservatieplaatsen op de Veluwe beschikbaar maken met een app voor de bestaande en toekomstige mobiele telefoons.

Wat draagt dit bij aan het doel van de prijsvraag (een mooiere Veluwe)?

De Wildobservatie-atlas heeft al een forse bijdrage geleverd aan het vinden van goede plekken om wild te spotten. Meer dan 3.000 exemplaren hebben de bezoekers van de Veluwe de weg gewezen. Een app voor de mobiele telefoon zal dit gebruik alleen maar vergroten en zorgen dat de bezoekers te zien krijgen waarvoor ze komen (wild dus) en het voorkomt dat de bezoeker gaat dwalen en zo ongewild zorgt voor verstoring van de natuur en ontevreden huiswaarts keert.

Wat is er voor nodig om dit te realiseren?

Allereerst wat is een app? Apps zijn kleine programmaatjes die je op je telefoon kunt installeren. Er zijn er honderdduizenden. De toepassingen zijn eindeloos: op reis met de OV planner, vogelgeluiden en bronstgeluiden van het edelhert beluisteren en bijvoorbeeld een goed restaurant in de buurt zoeken. VhE wil een app aanbieden om de dichtstbijzijnde wildobservatie via de mobiele telefoon op te zoeken. De meeste apps zijn kosteloos of voor een paar euro te verkrijgen. Om dit te bereiken is het nodig om voor zowel de Android als Apple een app te laten ontwikkelen met de benodigde functionaliteit. Dit laatste maakt de prijsstelling wat ondoorzichtig maar in grote lijnen kan gesteld worden dat een app voor de beide systemen 10.000,- euro per stuk zal kosten. Een onderzoek welke functionaliteit gewenst is zal vooraf nodig zijn.

Inzending No 4, “Het schrijven, illustreren en het uitgeven van een kinderboek over de Veluwe”

Wat is het idee?

Het is dus duidelijk dat de Veluwe de interesse heeft van steeds meer bezoekers. Zij kunnen genieten van de ruimte en stilte die de Veluwe biedt. Vooral de mogelijke, verrassende ontmoeting met herten en zwijnen trekt veel bezoekers. Over het algemeen kan helaas wel gesteld worden dat deze interesse in zekere zin leeftijdgebonden is: het betreft vooral volwassenen en ouderen. Daarom wil Vereniging het Edelhert (VhE) de jeugd interesseren en zo een bezoek aan de Veluwe interessanter maken. Het aanbieden van een nog te ontwikkelen App voor de mobiele telefoon van de Wildobservatieplaatsen is hiervan een voorbeeld (dit idee is ook – separaat – ingediend). Voor de nog jongere aspirant-natuurliefhebber, eind basisschool, wil VhE een voorleesboek uitbrengen dat een reële kijk geeft op het leven van een mannetjes edelhert genaamd ‘Frederik’. Bij zijn omzwervingen over de Veluwe ontmoet hij alle andere wilde dieren en komt hij op vele herkenbare plaatsen zoals rustgebieden en wildweides. Zo doet de jeugd (voor) lezenderwijs ook kennis op over het boegbeeld van de Veluwse fauna en wordt de kiem gelegd voor liefde voor dit wonderschone gebied.

Het idee is samengevat als volgt:

  1. Schrijven en uitbrengen van het kinderboek.
  2. Dit boek ook in de vorm van een E-book uitbrengen.
  3. E-book (met een bestaande DVD) aan de basisscholen in Gelderland aanbieden.

Wat draagt dit bij aan het doel van de prijsvraag (een mooiere Veluwe)?

“Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst”. Dit wijze gezegde gaat hier ook op en zal een goed voorleesboek over de Veluwe bijdragen bij de vorming van de toekomstige natuurliefhebbers, boswachters en wetenschappers. Deze prijsvraag is niet alleen bedoeld voor een mooie Veluwe op de korte termijn, maar speelt ook in op de middellange en lange termijn.

Wat is er voor nodig om dit te realiseren?

VhE denkt aan het uitgeven in eigen beheer van een voorlees-kinderboek, bestemd voor kinderen van 8 tot 12 jaar. De uitgave is voor onze leden en andere geïnteresseerden in een eerste oplage van 2000 stuks. Het boek bestaat uit 10 hoofdstukken vol avonturen op de Veluwe van het hert Frederik en zijn familie. Dit alles rijk geïllustreerd met leuke en passende illustraties. De verspreiding kan via de boekwinkels, winkels van bezoekerscentra en/of websites. Wij hebben daar goede ervaringen mee. Het boek mag - denken wij - de prijs van 15,- euro niet te boven gaan. Een eerste kostenraming voor het maken van het boek ‘Avonturen van het hert Frederik’ inclusief de eerste druk van 2.000 stuks komt op ruwweg 20.000,- euro.

Zoals gezegd kan het boek ook in E-book worden uitgebracht. De kosten hiervan zijn nog niet nader verkend. Het hangt er onder andere vanaf of het in de vorm van een PDF in eigen beheer wordt gemaakt of als officieel E-book. Als eerste indicatie nemen we 10,- euro per digitaal exemplaar.

Dit E-book zou samen met de bestaande DVD ‘Ambassadeur voor de Natuur, het edelhert in Nederland’ (10 euro per stuk) verspreid kunnen worden naar de 447 lagere scholen op de Veluwe en - indien gewenst - ook naar de andere 451 lagere scholen in de rest van Gelderland. Een ruwe kostenindicatie voor de verspreiding van het E-book en de DVD naar deze 898 scholen bedraagt 20.000,- euro.

Wie zouden het moeten/kunnen uitvoeren?

VhE heeft het geestelijk eigendom van deze uitgave maar voor de Vereniging is iedere vorm van verspreiding bespreekbaar. Een goede en leuke vorm van voorlichting aan de jeugd is ons doel. Zo kan VhE met financiële steun dit volledig ter hand nemen maar de Provincie Gelderland zou dit ook kunnen faciliteren door de wording van het boek / E-book te sponsoren en/of door de distributie te (laten) verzorgen.

Bonusvragen

Vereniging het Edelhert zou je als permanente bewoner c.q. bezoeker van de Veluwe kunnen beschouwen. We zijn als vereniging sinds de oprichting in 1946 verstrengeld met de Veluwe als bakermat van het Edelhert in Nederland in de laatste 2 eeuwen. Onze leden vinden het fantastisch om edel- en damherten te zien. Velen zetten zich daarnaast ook actief in voor een beter leefgebied van deze dieren (o.a. rasterploeg, monitoringsploeg, educatiecommissie op lagere scholen en het organiseren van excursies). Met de voorlichting aan de jonge bezoeker d.m.v. een boek over de Veluwe wordt met deze activiteit voorlichting gegeven over het leven van het edelhert en damhert.

Inspirerende voorbeelden van elders:

De Ufter Mark / Dämmerwald is een goed voorbeeld van een niet-omrasterd leefgebied van edelherten, net ten noorden van het Ruhrgebied nabij Schermbeck, waar de herten dagactief zijn (ondanks aantalsbeheer!) en waar de schade ook actief gestuurd wordt door het aanbieden van wildweiden en –akkers. Een ander voorbeeld van beleefbaar wild is het Duvenstedter Brook onder de rook van Hamburg in het noorden van Duitsland. Dichter bij huis kan de Hoge Veluwe bogen op een hoge wildzichtbaarheid met dagactief wild en een speciaal aanbod voor bezoek aan het park voor basisscholen. Dagactiviteit van het Veluws wild geeft automatisch de mogelijkheid dat de ook de jongere kinderen daarvan kunnen genieten.

Ten slotte

Wij als indiener van deze vier ideeën zijn erg benieuwd wat de Jury gaat beslissen en welke van de 312 plannen worden gehonoreerd. Bij het uitkomen van dit nummer van Het Edelhert is de uitslag bekend en zal de uitslag op deze website bekend worden gemaakt. 

Trouw

Dagblad Trouw heeft aandacht aan de prijsvraag en onze inzendingen daarvoor besteed. Het artikel is hier te lezen. Mogelijk moet u zich even registreren.