De Amsterdamse waterleidingduinen.
Gelegen tussen Zandvoort, De Zilk, Noordwijkerhout en de Noordzee. Ongeveer 8 bij 4,5 kilometer (3400 ha.) Aangelegde natuur ten behoeve van de drinkwatervoorziening van de Amsterdammers.
Een stukje geschiedenis:
De Amsterdammers dronken tot ca. 1300 het water uit de Amstel. Tussen 1300 en 1600 haalden ze het water uit de gracht in de buurt. Het water werd gebruikt voor de was, voor het bereiden van het eten De Amsterdammers wasten zichzelf en hun kleren ermee en gebruikten het voor de schoonmaak. Maar ook voor het vervoer van de goederen naar de vele opslagpanden langs de grachten. De kwaliteit van het water ging steeds meer achteruit. de Amsterdammers dumpten namelijk ook hun afval in de gracht (uit traditie wordt dat nog steeds gedaan).
In de eerste helft van de 19e eeuw zorgde de Versch-Water Sociëteit voor het drinkwater voor de 200.000 inwoners van Amsterdam. De Sociëteit haalde daarvoor nog steeds water uit de Vecht.
In 1851 werd met Engels kapitaal de NV Duinwater-Maatschappij opgericht. Het water werd uit de duinen bij Vogelenzang gehaald en door een grote leiding naar de hoofdstad getransporteerd.
In 1853 verkocht de Maatschappij het eerste openbare leidingwater aan de Willemspoort in Amsterdam (bij het Haarlemmerplein) voor één Guldencent per emmer. Nu kost een emmer water één Eurocent. In 1896 nam de gemeente Amsterdam de Duinwater-Maatschappij voor twaalf miljoen gulden over.
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn toegankelijk voor het publiek. In 2002 bezochten ruim 700.000 mensen dit prachtige gebied. In de Amsterdamse Waterleidingduinen kunt u op uw eigen manier genieten van natuur, rust en ruimte. U kunt er letterlijk struinen door de natuur, omdat u buiten de paden en wegen mag lopen.
Vanaf iedere hoofdingang kunt u de twee wandelroutes lopen die met groene, gele en blauwe paaltjes gemarkeerd zijn. Als U van de routes afwijkt komt u haast niemand meer tegen. Let wel goed op, u kan hier gemakkelijk verdwalen.
Enkele regels voor het gebied
U dient in het bezit te zijn van een geldig toegangsbewijs.
(Kinderen tot 8 jaar gratis toegang)
Bent u jonger dan 16 jaar, dan dient u onder begeleiding te zijn van een persoon van 16 jaar of ouder.
U mag geen honden of andere dieren meenemen in de Waterleidingduinen.
In het hele gebied is fietsen verboden.
U mag de flora niet schaden en de rust van de fauna niet verstoren.
Toegang tot het gebied en het parkeren op de toegangsparkeerplaatsen alleen van zonopkomst tot zonsondergang
Jammer dat er afvalbakken in een deel van het gebied staan. Wanneer men behoefte heeft om wat dan ook mee te nemen neem dan ook de moeite om de lege verpakkingen weer mee terug te nemen.
Sinds de Tweede Wereldoorlog tot 1985 werd niet meer beweid.
Nu houden koeien en schapen het gras kort, waardoor er niet gemaaid hoeft te worden. Hierdoor komt er meer verschillende soorten begroeiing en het landschap wordt gevarieerder.
Ongeveer de 65% van het gebied mag overal gelopen worden, dus ook buiten de paden. Ca. 20% van het gebied van het gebied, globaal gelegen dichter bij het strand, is infiltratie gebied. Hier mag alleen op de verharde wegen gelopen worden. Vanaf deze verharde wegen is het minder uitbundig begroeide gebied goed te observeren.
Het overige deel is niet opengesteld.
In de verte staat een reegeit.
Het waterwingebied in de Amsterdamse Waterleidingduinen heeft een unieke verzameling planten en dieren. Dat komt door het gevarieerde landschap. Het ene stuk is dichtbegroeid, het volgende is een open plek met stuifzand. Het een is vochtig en moerassig, maar een vallei iets verderop is weer zo droog als een woestijn. Zelfs de temperatuurverschillen die worden veroorzaakt door schaduw en zon, zorgen voor een gevarieerde flora en fauna. Opvallend is hoe groen de natuur is. Zelfs nu, in juli met een droge periode achter de rug.
Diersoorten zijn er genoeg in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Er leven knaagdieren zoals konijnen, maar ook marterachtigen. Met honderd verschillende soorten zijn de vogels goed vertegenwoordigd. In de oude bunkers uit de Tweede Wereldoorlog huizen vleermuizen. Er loopt ook groter wild rond: bijna zeshonderd reeën en circa achthonderd damherten.
Zwanen vissen wat waterplanten op. Het water is uitzonderlijk helder.
Sinds 1980 is de vos aan een (succesvolle?) opmars begonnen. Hier loopt een moer. Ze is mager. Haar jongen zijn dusdanig klein, dat ze nog niet voor zichzelf kunnen zorgen, maar aan de andere kant weer zo groot, dat de moedervos de hele dag moet jagen om haar welpen van voedsel te voorzien. Zelf komt zij daardoor tekort.
Ze kijkt op.
Brutaal als zij is, gaat ze gewoon door met waar ze mee bezig was. Ze verdwijnt van de weg af de duinen in.
Het klikken van het fototoestel doet haar staan blijven en ze kijkt mijn richting uit.
Uit een del loopt dezelfde vos de duin top op.
Ze loopt uit het zicht, maar komt dan weer terug.
Ze begint te muizen.
Vals alarm. Geen prooi meer te zien.
Naast het pad staat een Zwarte Toorts. Een aarvormige en langgerekte bloeiwijze. De bloemen zijn prachtig geel, de haren op de helmdraden zijn paars.
Deze plant is vrij zeldzaam en lijkt op de meer voorkomende Koningskaars, die witte haren op de helmdraden heeft.
Wat staat daar? Alleen het kontje en de rug is te zien.
Alhoewel de verwachting een damhert is, gezien de grootte van het dier...
...blijkt het aan de kleur, kop en verdere bouw duidelijk een ree te zijn. Weliswaar een flink uit de kluiten gewassen reegeit.
Ze merkt mij niet op en het duurt minuten voordat zij mij opmerkten blijft dan stokstijf kijken.
Ik loop wat heen en weer om een goede foto te kunnen maken en vervolgens neemt zij een paar sierlijke sprongen.
En gaat 10 meter verder ruster door met het laveien.
Ook de duinen hebben last van de "Bospest", de Amerikaanse Vogelkers. De "bospest" overwoekert steeds meer de gewenste duinvegetatie en dient daarom kort gehouden te worden.
Om deze bospest te lijf te gaan worden er vanaf de zomer van 2003 Drentse schapen ingezet. Deze bleken het meest geschikt om het karwei te klaren.
Het gebied het Paardenkerkhof wordt, om de schapen geconcentreerd in dit gebied hun werk te laten verrichten, ingerasterd. Om het gebied voor de wandelaars toegankelijk te houden worden er wildkerende roosters geplaatst. Omdat de wilddichtheid zo hoog is heeft het bestuur van onze vereniging de beheeerders van de Amsterdamse Duinwaterleiding gevraagd om het raster te voorzien van een manchet ter beveiliging. Hiermee kan worden voorkomen dat het wild met de lopers in de bovenste mazen van het raster blijft hangen.
Een koekoek zit op een paal. Als ik dichter bij komt, vliegt hij op en gaat 3 palen verder weer zitten. Dit herhaalt zich wel 5 of 6 keer. Dan heeft hij er genoeg van en verdwijnt achter de duindoornstruiken.
De reebok staat dominant over zijn territorium uit te kijken.
De reeënbronst is nog net niet begonnen, maar het bloed stroomt ogenschijnlijk al sneller.
Vanaf een "hoge" duintop, de hoogste duinen zijn net 20 meter hoog, kan vanaf het zuidelijke gedeelte van het gebied ver naar het noorden gekeken worden. In de verte staan de gebouwen aan de boulevard van Zandvoort.
Het ene ree blijft rustig staan...
...en laat zich tijdens het laveien niet storen...
...de ander gaat er als de bliksem vandoor.
Deze geit kon lange tijd gadegeslagen worden. De wind stond gunstig en ze had af en toe slechts aandacht in een andere richting.
Hier in een duinpan een circa. 4-jarige damhert in de avondzon te laveien. Het eerste damhert dat de zeereep overgestoken en het strand opgelopen is, is reeds gesignaleerd. Het verschil in biotoop en het effect op het damhert werd meteen duidelijk. De duinen zijn erg mineraal rijk, de Veluwe mineraal arm. Het verschil in biotoop en het effect op het damhert werd meteen duidelijk. De duinen zijn erg mineraal rijk, de Veluwe mineraal arm. De opbouw van het gewei verloopt in de duinen dan ook aanzienlijk sneller. Het Kniepfer gewei komt niet voor, dit 'stadium' wordt overgeslagen. Damherten ontwikkelen hier reeds op jongere leeftijd dan de 5 - 6 jaar op de Veluwe een Schaufler gewei. Na de bronst zijn de damherten, die hier in een hogere dichtheid leven dan op de Veluwe, bijzonder onverdraagzaam. Als de paar hindes die niet beslagen zijn, opnieuw bronstig worden, proberen de jongere herten hen te beslaan. De oude herten willen echter meedoen, maar krijgen op hun donder van de jonge hertjes. Ieder jaar worden er in de duinen dan ook zo'n 7-8 damherten geforkeld.
Omdat het een zaak van de beheerder is om de herten binnen het gebied te houden, werden er roosters en 1,85 m hoge rasters geplaatst om te voorkomen dat de herten op één van de vele wegen in de omgeving voor problemen zou kunnen zorgen. De damherten hadden echter snel door hoe ze over de spijlen van het rooster moesten lopen. Ook de aanleg van een tweede rooster bood geen uitkomst, hier springen ze overheen. De damherten springen zelfs vanuit stilstand over het 1,85 m hoge raster dat aan de bovenkant is voorzien van een naar binnen gekeerd stuk!
In hetzelfde blikveld staat een jonger damhert, een damspitser.
Het damhert heeft naast zijn functie van zowel grazer als browser in het duin ook een belangrijke rol naar de recreant toe. Voor de verinnerlijking van de recreant naar de natuur speelt een damhert nu eenmaal een grotere rol dan een waterspitsmuis, hoe bijzonder deze ook is.
De damhertenpopulatie, die nooit bejaagd is geweest, groeit met 40% per jaar gestaag door. 80% van de hindes heeft na een jaar een kalf grootgebracht. Met de toename van de populatie, neemt ook het aantal zichtwaarnemingen op of in de directe nabijheid van wegen (gelukkig nog geen aanrijdingen, maar wel damherten in de berm dan wel in het dorp). Het aantal incidenten is van 0 in 1996 gestegen naar 38 in 2001. Dit zijn geen losse individuen maar groepjes jonge herten van 1e tot 5e kop, de hanggroepjongeren zoals Rik Schoon ze noemde. Er is genoeg voedsel in het duingebied maar de jongeren vervelen zich rot en mogen van oudere herten niets. De grote nieuwsgierigheid en verkenningsdrang zorgt er voor dat de herten het gebied uittrekken. En eenmaal buiten het gebied zoeken de dammen ook nog de duurste bollen uit om van te eten (inmiddels ligt er al een schadeclaim binnen van ruim 95.000 euro, doordat een klein aantal damherten zich een nachtje heeft verpoosd op de bollenvelden)
De beheerders zijn in andere Europese landen gaan kijken hoe het met de damhertenpopulaties aldaar gaat. Er blijkt geen beheerder te vinden te zijn die niet tot beheren is overgegaan. In Italië bevindt zich een populatie die zeer lang niet bejaagd is geweest. Daar liep de stand op tot 7000 damherten op 3500 ha en nog waren ze in opperbeste conditie. Damherten hebben geen last van soortgenoten, als ze maar te eten hebben dan stapelen ze zich op. Als je met dit gegeven de groei van de huidige populatie in de duinen doortrekt, dan zitten hier in 2020 zo'n 3500 damherten. Het aantal incidenten zal dan toenemen tot 300, oftewel bijna elke dag is er wel wat. Nu reeds gaan er zeer veel uren (ruim 1800 mensuren per jaar) van de beheerders zitten in het terugjagen van de damherten om problemen met het verkeer te voorkomen.
Tegen de avond komen de herten hier en daar te voorschijn. Indien goed rekening houdend met de wind zijn zij goed gade te slaan
Dit damhert, met zijn weinig elegante houding, krabt met zijn achterloper over zijn neus. De vliegen maken de herten het leven zuur. Dat wordt alleen nog maar erger, wanneer binnenkort de geweien geveegd worden.
Helaas, ik ben opgemerkt. Door mijn nieuwe manier van benaderen springt het wild vaak niet direkt af na ontdekking. In dit geval misschien ook wel omdat het damhert nieuwsgierig is en wel eens wil weten wat ik ga doen. Op zo'n moment druip ik af, ik hecht grote waarde aan het zo minimaal mogelijk verstoren. Wanneer ik achterom kijk, staat het hert er nog en kijkt mij na alsof hij niet eerder wil bewegen totdat ik geheel uit zicht ben.
De damhinde en het reeënnechtpaar verdragen zich schijnbaar goed. Zij stonden bij elkaar te laveien
Een zwarte damspitser. Hij lag in het hoge gras en zijn kop leek op dat van een grote ree. Nadat hij opgestaan was bleek het een damspitser te zijn. Typische herkenningstekenen van een damhert zijn de lange staart en zijn duidelijk zichtbare penseel.
Vlak bij staan de oudere heren. Ook deze herten hebben flink last van de vliegen. Let op de staarten in actie.
De damherten vertonen onvoorspelbaar en gevaarlijk vluchtgedrag bij het oversteken van de weg. Van een ree weet je dat hij van a naar b gaat, het damhert daarentegen keert ook regelmatig halverwege de weg terug. Het is gewoon wachten op een ongeluk. In verband met de bloembollenschade en voorkomen van ongelukken op de wegen, kan er buiten het duingebied door de provincie aan de boer en wegbeheerder natuurlijk wel ontheffing worden gegeven worden voor het schieten van de herten. Maar met alleen het afschieten van de herten die zich buiten het gebied bevinden, creëer je een scheve verhouding van de populatieopbouw. Er komt namelijk geen vrouwelijk, noch oude herten buiten het gebied.
De beheerders hebben de diverse mogelijkheden om een toename van het aantal incidenten tegen te gaan, nader bekeken. De mogelijkheden zijn: aantalreductie, anticonceptie, bijvoeren, inrasteren, gebied vergroten? Aantalreductie door afschot is eenvoudig en geeft bij juist handelen geringe verstoring. Het verdoven en afvoeren van dieren is misschien ethisch naar de maatschappij gezien een voordeel, maar er zijn geen afzetmogelijkheden van levende dieren. Bovendien werkt het sterk verstorend op het gedrag, omdat een verdoving van heel dichtbij moet worden geschoten. Ook wanneer je de damherten zou vangen, loop je tegen het probleem van de afzetmogelijkheden aan. En daarnaast vergt dit een nog grotere arbeidsinspanning en is het gevaarlijk oor de vangers. Het geven van anticonceptie is ondoenlijk; het 'inschieten' van anticonceptie is niet mogelijk en het verstrekken van voedsel voorzien van anticonceptie kan ook door andere dieren worden opgenomen. Bovendien creëer je sociale onrust, wanneer je met de hormonen van dieren gaat rommelen. Als een leidhinde geen kalf krijgt, verstoord dat namelijk de gehele sociale verhouding in het roedel. Daarnaast geeft de bronstcyclus problemen. Met bijvoeren heb je wel het voordeel dat dit eenvoudig is, maar het is gewoon een sneeuwbaleffect, je lost er helemaal niets mee op. Inrasteren van het gebied met een 2,20 m hoog raster zou nog een optie kunnen zijn Dit tast echter het landschap aan en daarnaast staat het haaks op het algemene beleid om juist te ontsnipperen. Het terrein zou met geheel inrasteren kleiner worden dan 5000 ha, waarna afschot juridisch niet meer mogelijk is. En niet alleen het damhert kan dan niet meer wegtrekken, ook andere dieren worden van een uitwisseling uitgesloten. Het gebied vergroten is nog een mogelijkheid. Alleen de buren zien de huidige problematiek en willen dus in hun gebied daar van verschoond blijven en wensen dus geen damherten. De gemeente Amsterdam, de 'baas' van het duingebied, heeft nog geen besluit genomen. De raadscommissie heeft de wethouder geadviseerd om hogere rasters te plaatsen. Zodra hierover meer bekend is, zal de redactie hierover nader berichten
De zon is al flink aan het zakken. Het is vandaag de warmste dag van het jaar met temperatuur rond de 33°C. Het is dan niet verwonderlijk, dat ik gedurende mijn 3-urige wandeling nog niemand ben tegengekomen. Tot half 10. Ik word door een van de beheerder vanuit zijn auto aangesproken: "Na zondergang moet U er wel uit zijn en het is nog wel een stukje lopen" Ik ben op al weg naar de uitgang en verwacht er wel op tijd uit te zijn. Om 1 minuuut voor 10 gaat de zon onder, om 5 over 10 sta ik bij de auto. Te Laat, hij had gelijk.
