Wintertijd in hertenland

Wintertijd

Het is stil in het bos. De loofbomen verliezen hun fraaie bladerpracht vol van warme herfstkleuren en dekken de bodem toe met een laag gevallen blad. Voeding in de toekomst voor diezelfde bomen die ze hebben laten vallen en voedsel voor het, vaak voor ons onzichtbare leven van ontelbare micro-organismen en insecten op en in de bosbodem. Ook voor de grotere bosbewoners is er een belangrijke voedselbron door eik en beuk vrijgegeven. Tonnen eikels en beukennoten, mast genoemd, zijn gedurende het najaar op de bosbodem terecht gekomen. Kleinere zoogdieren, met misschien wel het bekendste voorbeeld de eekhoorn leggen er hun wintervoorraad mee aan en voor het zwart- en roodwild een essentieel onderdeel van hun voedsel tijdens de wintermaanden.

Ook de edelherten zijn weer stil. Het burlen, een van de meest indrukwekkende geluiden hoorbaar in de Nederlandse natuur is inmiddels verstomd en zelfs het typerende knörren van het damhert tijdens hun bronst is verleden tijd. De bronstplaatsen van het edelhert zijn inmiddels weer verlaten. De geweidragers, die een aardig jasje hebben uitgedaan tijdens de bronst door gevechten, het bij elkaar houden van een bronstroedel en natuurlijk het drijven en beslaan van de hindes, keren terug naar hun winterinstanden. Een tocht die soms best lang kan zijn, hoewel beperkt door de begrenzing van het leefgebied zijn er toch herten die vele kilometers afleggen om van en naar bronstplekken te trekken, gebruik makend van ecoducten en het passeren van een aantal wegen. Uiteindelijk zullen de geweidragers zich weer aansluiten bij een roedel. Een roedel waarbij herten zullen ontbreken maar waar ook jonge herten zich voor de eerste keer zullen aansluiten, jonge geweidragers die door de kaalwildroedels zijn verstoten. De oudere herten zullen, de tijd nemen om hun gewicht weer enigszins op peil te brengen, te herstellen van eventuele verwondingen en wellicht wat geschonden ego’s oppoetsen.

Bij het kaalwild verandert er na de bronst ook het een en ander. De soms grote bronstroedels vallen weer uiteen in familie gerelateerde roedels, bestaande uit hindes, smaldieren en kalveren, matriarchaal geleid door de zogenaamde leidhinde. Roedels die overigens kunnen variëren in grootte van klein (hinde, smaldier en kalf) tot wel 10 of meer exemplaren.

De jonge geweidragers zijn inmiddels uit de kaalwildroedels verstoten en hebben zich aangesloten bij andere geweidragers, al zijn er altijd wel wat hertjes die tot hun tweede of derde levensjaar in het roedel blijven en door de leidhinde getolereerd worden, de zogenaamde moederskindjes. Het kaalwild maakt, in tegenstelling tot de geweidragers na de bronst niet van die grote tochten en is meer gebied gebonden dan de geweidragers die meer de wijde wereld intrekken. Een natuurlijke manier om de kans op inteelt te verkleinen. Helaas werkt dit systeem steeds minder, niet alleen in Nederland maar ook in de landen om ons heen raken de populaties edelherten steeds verder geïsoleerd waardoor uitwisselen van genen steeds moeilijker wordt. En nu we het toch over het uitwisselen van genen hebben, een groot deel van de hindes zijn tijdens de bronst succesvol beslagen en gaan, hoe pril ook, drachtig de winter in.

De winter, een seizoen van schaarste. Afhankelijk van de strengheid en de hoeveelheid mast een moeilijke periode voor het edelhert. Geen wonder dat de herten hun activiteiten tot een minimum beperken. Natuurlijk, als herkauwer zal een hert moeten blijven eten om een goede penswerking te houden voor een verdere vertering van het voedsel maar de stofwisseling wordt in de wintermaanden duidelijk op een laag pitje gezet. Het mag dan ook geen wonder heten dat herten vooral in de winter gebaat zijn bij zoveel mogelijk rust en zo weinig mogelijk verstoring.

Ook tijdens het foerageren is rust en het voorkomen van verstoring van levensbelang voor het wild. Laten we ze die rust zoveel mogelijk geven en tijdens een mooie winterwandeling vooral genieten en ons houden aan de regels en aanwijzingen van de terrein-beherende organisatie en een beroep doen aan ons gezond verstand.

Ronald Risseeuw

Boek: Het Damhert en Frederik

Zojuist verschenen: HET DAMHERT

hardcover, 108 pagina’s, bevat veel kleurenfoto’s. Prijs € 29,95

Tot 1 januari 2023 geen verzendkosten.

Samenvatting

Damherten kennen we vaak als de dieren in een hertenpark of op de kinderboerderij. Eind vorige eeuw kwamen ze in ons land in de vrije natuur maar op weinig plekken voor. De laatste dertig jaar kom je ze in iedere provincie tegen. Speciaal voor iedereen die meer over damwild wil weten, heeft Rik Schoon dit boek geschreven.

Lees meer: Boek: Het Damhert en Frederik

Cursus Veluwe Natuurgids

Zaterdag 22 oktober was het zover. Op de laatste cursusdag werden aan de deelnemers van de cursus Veluwe Natuurgids onder het genot van een drankje in Brasserie Délicat te Hoenderloo het certificaat van deelneming uitgereikt.

Lees meer: Cursus Veluwe Natuurgids

Manchet aanbrengen langs N302 gemeente Ermelo

Op 15 oktober hadden zich voor deze rasterdag 21 personen gemeld waaronder 2 nieuwe deelnemers. Op basis van dat aantal is vrijdag bij de super het nodige voor de koffie en lunch ingeslagen.

Dit keer werd een aanvang gemaakt met een beveiligingsklus van bijna 3 km. Volgens de beheerder Henk Jan Zwart steken op het gedeelte dat we vandaag hebben aangepakt met enige regelmaat herten over het raster en vervolgens over de provinciale weg N302.

De verzamelplek langs die weg bleek voor sommige rasterachtigen lastig te vinden. Maar rond 9 uur was bijna iedereen gearriveerd. Terwijl van de welkomstkoffie/thee met koek werd genoten legde onze gastheer Henk Jan uit wat de klus inhield.

Lees meer: Manchet aanbrengen langs N302 gemeente Ermelo

Uitbreiding groep rasteraars gezocht

Onze vereniging heeft diverse vrijwilligers die activiteiten bij de rasterploeg, fietsgroep, monitoringsgroep en excursiegroep verzorgen.

Wij vragen uw aandacht in het bijzonder voor de rasterploeg.

De rasterploeg trekt iedere 3^e zaterdag van de maand het veld in en verricht dan diverse werkzaamheden voor TBO’s en particulieren (aanbrengen van het bekende veiligheidsmanchet, bestaande rasters opruimen, rastercontrole etc). Wij verzamelen altijd om 09.00 uur op de werkplek met koffie/thee, dat is ook het moment waarop wordt uitgeled wat er die moet gebeuren.

Daarna om ongeveer 10.45 uur koffie, vaak ter plekke en rond 12.45 volgt een lunch. 

Hierna kijken wij of en hoeveel mensen er nog nodig zijn om het werk af te krijgen. Het is een leuke en hechte groep mensen die er iedere maand weer naar uitkijken om samen het veld in te gaan. Gelet op het gegeven dat de rasterploeg een wat oudere samenstelling heeft vragen wij u: heeft u interesse om deel uit te maken van deze groep? Aanmelden kan bij Hennie J Degen: d.degen1@kpnplanet.nl of 06 24939966.

Nauwelijks effect grote grazers op natuurherstel duinen

In de Volkskrant van 12 oktober jl verscheen volgend artikel, van de hand van Jean-Pierre Geelen handelend over een onderzoek van Landschapsecoloog Harry van der Hagen. De ecoloog concludeert na een tien jarig onderzoek in het duingebied Meijendel bij Den Haag en Wassenaar dat grote grazers niet helemaal doen waarvoor ze zijn uitgezet. Sinds 1990 lopen in dit duingebied Gallowayrunderen en Konikpaarden om het dichtgroeien van het duingebied tegen te gaan en de duinnatuur te beschermen. Van der Hagen stelt nu vast dat dit een illusie is: de komst van de uitgezette dieren heeft geen significant effect gehad! Door de begrazing zou verstuiving op gang komen en zouden jonge planten van bomen en struiken geen kans krijgen! Deze wetenschapper schrijft de verandering van het duinlandschap in de afgelopen 50 jaar toe aan stikstof, klimaatverandering en het verdwijnen van het konijn in het gebied. Hij stelt dat de grote grazers hier niet aan bijdragen.

Lees meer: Nauwelijks effect grote grazers op natuurherstel duinen

Jonge wolven in zuid-oost Friesland

Voor het eerst heeft een wolvenpaar buiten de Veluwe voor nageslacht gezorgd. In het gebied van een paartje dat zich al geruime tijd ophoudt in het Drents-Friese Wold, op de grens van Friesland en Drenthe, zijn drie welpen gezien. Met de vijf welpen op de Noord-Veluwe en twee op de Midden-Veluwe is de populatie wolven met tien exemplaren gegroeid. Een behoorlijke uitbreiding van het aantal wolven in Nederland. Het is natuurlijk afwachten of, en zo ja hoeveel van deze welpen het eerste jaar overleven maar de kans is groot dat de provincies Friesland en Drenthe hun eerste wolvenroedel hebben. Een wolvenroedel dat, naarmate de welpen ouder worden meer prooidieren zal nodig hebben in hun territorium.

Lees meer: Jonge wolven in zuid-oost Friesland

Wandeling Speulderbos

Zaterdag 11 Juni ging de wandeling in het Speulderbos dan toch door, na een aantal afgelastingen i.v.m. de coronamaatregelen. Het was keurig georganiseerd door twee nieuwe gidsen, Arie Bikker en Piet Groeneveld.

De start was aan de Sprielderweg op het parkeerterrein van staatsbosbeheer, waar Piet letterlijk de start heeft geblazen op zijn jachthoorn met het nummer Hegewaldfanfare. Dit (zo verwoordde hij) als eerbetoon aan het bos waarvan we die middag mochten gaan genieten.

Er was veel voorwerk en informatie opgezocht door de gastheren, en dat ook in ruime mate van diversiteit. Ze wisten dingen te vertellen over de tweede wereldoorlog wat daar allemaal in de buurt was gebeurd, indrukwekkende en schokkende geschiedenis van buurtschap Drie. En daarna het bos in.

Lees meer: Wandeling Speulderbos

Invloed wolf gebruik verbindingszones grote hoefdieren Veluwe

Al enkele jaren wordt het gebruik van verbindingszones tussen verschillende leefgebieden gemonitord op het gebruik van verschillende diersoorten. Een werkgroep met leden van Vereniging het Edelhert hebben de waarnemingen uitgewerkt van negen verbindingszones in diersoort, aantallen, geslacht, leeftijd en eventueel gedrag. Vooral het gebruik door grote hoefdieren zoals het edelhert en het wild zwijn stond daarbij voorop. Er kwam echter een andere gebruiker bij: de wolf.

Na 150 jaar van afwezigheid is deze terug en heeft zich permanent gevestigd op de Veluwe. Daardoor ontstond de vraag wat de invloed van dit dier is op het gebruik van de verbindingszones door een viertal grote hoefdieren.

Lees meer: Invloed wolf gebruik verbindingszones grote hoefdieren Veluwe

Bodywarmers voor excursieleiders

Zaterdag 21 mei jl zijn eindelijk de zolang verwachte bodywarmers voor de excursieleiders uitgereikt aan onze excursiecoordinator Jose Schuitemaker.

Jose kwam met dit voorstel bij het bestuur om zo als vereniging beter herkenbaar te zijn tijdens een excursie. Het was de bedoeling om deze bodywarmers al uit te reiken op 11 februari jl. echter door leveringsproblemen is met deze firma gebroken en moest alles weer van voor af aan beginnen. Dankzij de medewerking van John Michael Swaab hebben wij het nu kunnen realiseren, John nogmaals dank hiervoor. De bodywarmers blijven eigendom van de vereniging.

Tevens doe ik bij deze een oproep aan oude en nieuwe excursieleiders om u op te geven bij Jose Schuitemaker!

Mailadres: excursies@hetedelhert.nl.

Ook dank aan Piet Bloemerts voor het maken van de foto’s.

Krijgt een edelhert hinde in goede conditie twee kalveren?

Regelmatig zien we in nieuwsberichten de bewering terugkomen dat herten in goede conditie en met voldoende voedsel twee kalveren zouden krijgen en dat daarmee aanwas zou verdubbelen en de stand zou oplopen. We zoeken het even uit.

Das Rotwild van Ferdinand von Raesfeld kan worden betiteld als een standaardwerk en daarmee naslagwerk op het gebied van edelherten. Als we Das Rotwild erbij pakken staat daar op blz.278: 'Zwillinge sind beim Rotwild sehr selten'. Vertaald: Tweelingen zijn bij roodwild zeer zeldzaam. De volgende vraag wordt dan: wat is zeer zeldzaam. Hoevaak komt het voor dat een hinde een tweeling (twee kalveren in één worp) krijgt.

Op de onlangs gehouden VhE jaarvergadering van 5 maart waren natuurlijk veel hertenexperts aanwezig waaronder oude rotten uit het boswachtersvak waar we deze vraag aan stellen. Eenduidig zijn deze edelhertenkenners, met per persoon meer dan 40 jaar praktijkervaring, in hun antwoord: zij hebben het maar een of twee keer waargenomen dat een hinde twee kalveren kreeg.

Komt een hinde om b.v. in het verkeer dan wordt het verweesde kalf in de eerste vijf maanden zelfs niet door een andere hinde opgenomen, sterker nog het kalf wordt uit het roedel gedrukt.

Twee voorbeelden: Voormalig beheerder Ton Heekelaar van Veluwe Zuid-Oost heeft het in zijn veertig jarige carrière slechts één keer gezien. Voormalig beheerder Johan Wensink die eerst bij het Staatswildreservaat werkte en daarna op de Hoge Veluwe heeft in die periode van veertig jaar het twee keer waargenomen. In het Staatswildreservaat heeft hij het bij één hinde gezien. Later bij de Hoge Veluwe constateerde hij dat er één hinde was die meer dan eens een tweeling zette. Daarmee lijkt het een genetisch verschijnsel te zijn.

Lees meer: Krijgt een edelhert hinde in goede conditie twee kalveren?