De eerste week van september zijn Wilma en ik weer afgereisd naar de prachtige omgeving rondom Bad Berleburg in het Rothaargebergte om de bronst der edelherten weer te aanschouwen. Wat vroeger dan te doen gebruikelijk maar door omstandigheden kon het even niet anders. De bronst begint hier, in het grootste privé bosgebied van Nord Rhein Westfalen vrij vroeg maar door de zeer hoge temperatuur gedurende deze week (tot 30 graden) lieten de geweidragers zich niet of nauwelijks zien. Was er dan niets te beleven? Verre van, het kaalwild was in grote getale aanwezig op een aantal bronstplaatsen en ook het zwartwild liet zich regelmatig zien evenals het muffelwild (moeflon red.).

Overzicht van een van de bronstplekken gesitueerd aan de rand van een van de rustgebieden (400 ha) in dit 13.000 ha grote gebied.

Het gebied, in bezit van de familie Sayn-Wittgenstein-Berleburg beslaat 13.000 ha en is onderverdeeld in acht boswachterijen en voor 90 procent met bos bedekt. Voor 60 procent is dit naaldhout, 30 procent bestaat uit beukenbos en de overige 10 procent bestaat uit andersoortig loofhout waaronder nog 5 procent eiken. De overige 10 procent van het gebied bestaat voornamelijk uit grasland wat grotendeels verpacht wordt aan de boeren in de omgeving. Dit grasland is hoofdzakelijk gelegen in de beekdalen die dit gebied doorsnijden en wordt veelal begraasd door melk en vleesvee en ook benut door het roodwild als fourageergebied. Doordat deze graslanden gedurende het seizoen gemaaid worden en op bescheiden schaal bemest is een goede voedselvoorziening ook voor het roodwild aanwezig. Ook de bronst speelt zich in belangrijke mate af in deze beekdalen. Door het hele gebied verspreid bevinden zich ook talloze kleine wildweides die voor zover wij konden zien goed werden onderhouden.

Bronstplekje.
​
De wildzichtbaarheid is hier goed te noemen en ook overdag is de kans aanwezig om hier grofwild te observeren wanneer men zich goed beneemt tijdens een wandeling die hier overigens best pittig kunnen zijn door de soms behoorlijke hoogteverschillen en de grote oppervlakte van het gebied. Het volgende wild kan men hier verwachten: Edelhert, Wild zwijn, Mouflon, Ree, sporadisch Damhert en zelfs Sikawild wordt zeer zeldzaam gesignaleerd.

Het grootste zoogdier wat men hier echter tegen het wel zeer grote lijf kan lopen is de Wisent. Sinds 2013 loopt hier een kleine kudde die is uitgezet in de vrije wildbaan en inmiddels bestaat uit 21 dieren.

Hier dus niet achter rasters, toch even slikken zo'n eerste ontmoeting.  ​

Alhoewel de wildzichtbaarheid dus goed te noemen is moet men nu niet denken dat men hier struikelt over het wild en de populaties erg groot zijn. Ik heb sterk de indruk dat men eerder zeer behoudend is met het beheren van de diverse populaties. Zeker gezien het feit dat bosbouw hier een grote bron van inkomsten is en een jaarlijkse productie van ongeveer 80.000 kubieke meter hout word gerealiseerd doet men er alles aan om schil en vraatschade door roodwild te beperken. Ik heb geen cijfers paraat voor wat betreft de wildtellingen in dit gebied maar wel de aantallen wat hier gemiddeld op jaarbasis wordt afgeschoten namelijk Edelhert 150 stuks, Wild zwijn 400 stuks, Reewild 140 stuks en muffelwild 120 stuks (bron: Prinz Richard zu Sayn-Wittgenstein-Berleburg), voor damhert wordt een 0-stand beleid gevoerd. Wanneer men deze cijfers afzet tegen wat er op het NP Hoge Veluwe wordt geschoten denk ik dat de bezetting per 100 ha niet veel afwijkt van wat er in dit gebied rondloopt met dien verstande dat de stand aan Wilde Zwijnen hier de laatste jaren sterk stijgende is.

Behalve het feit dat door het instellen van twee zeer grote absolute rustgebieden van ongeveer 400 ha ieder (totaal gebiedsverbod en strenge controle) en de gebiedsinrichting hier omheen met grote wildweides en bronstplaatsen het publiek de mogelijkheid krijgt om het wild ongestoord in zijn natuurlijke gedrag gade te slaan heeft ook de manier waarop de jacht hier georganiseerd is duidelijk invloed op de wildzichtbaarheid.
In een korte periode van enkele weken wordt door middel van drie grote en een aantal kleinere drijfjachten ruim 90 procent van het vooraf bepaalde afschot gerealiseerd, slechts afschot op muffelwild en geweidragers waaronder een beperkt aantal voor afschot vrijgegeven klasse 1A herten wordt door aanzit/bersjacht gerealiseerd. Deze klasse 1 herten worden pas vrijgegeven bij 12 jaar of ouder en zorgvuldig geselecteerd en het aantal per jaar is rond de 8 exemplaren. Door deze manier van jagen is de jachtdruk geconcentreerd op enkele weken en de rest van het jaar vind er dus niet of nauwelijks afschot plaats.

Nu we het toch even over klasse 1 herten hebben, ook die hebben Wilma en ik toch wel gezien.
Bij een bezoek aan een van de ons bekende bronstplekken, bereikbaar na een zeer pittige wandeling bleek er al een klein roedel kaalwild op lavei te zijn en liep onverstoorbaar te grazen. Wij maakten het ons wat gemakkelijker en reeds genietend van de aanblik van het roedeltje en de mooie omgeving wachten wij rustig op wat er wel of niet stond te gebeuren. Niet veel later verscheen er wat verder in het dal een rotte zwijnen die echter op grote afstand bleef maar verder bleef het stil en verdween de zon achter de heuvels. Totdat plots een hert begon te burlen en het machtige geluid het dal vulde, het kaalwild echter bleef zeer onverstoord doorgrazen. Plotseling trad een groot hert uit de bosrand en liep resoluut af op het roedeltje kaalwild dat hij onmiddellijk voor zich uit ging drijven.

het drijvend hert achter het roedeltje aan.

Het hert bleek een ongelijke 20-ender te zijn en zo op het eerste gezicht al aardig op leeftijd, een massief gewei op de kop met wel bijzonder lange middentakken. Met toch wel enig gevoel voor show dreef dit hert het roedel in een soort van U-bochtje voor ons langs en liep met het hele spul verder terug het dal in de richting van de zwijnen. Halverwege werd er even haltgehouden en even onze kant op gezekerd waarna in een sukkeldrafje de weg werd vervolgd en het roedel de duisternis van het woud opzocht. ​
​
Tjuuus!!!

Nog even nagenietend van deze prachtige ontmoeting en de blik nog even afdwalend naar de groter wordende rotte zwijnen in het dal werd het toch wel erg snel donker en ook begon de temperatuur wat te zakken. Opeens klonk vanuit het dichte bos rondom het dal het geluid van een aantal burlende herten, het geluid wat steeds dichterbij kwam en er duidelijk een aantal herten in de bosrand stonden die zich echter niet lieten zien. Daarna verscheen in het bijna donker een van de kapitale "witte" herten waar dit gebied zo bekend om is. Helaas was het inmiddels zo donker dat er zelfs met ISO 12800 geen plaatsingswaardige foto van te maken viel alhoewel ik het natuurlijk wel probeerde. Deze witte herten zijn afkomstig uit Jaegersborg Kopenhagen daar de familie Sayn-Wittgenstein-Berleburg directe familiebanden heeft met het Deense koningshuis. Het percentage witte herten bedraagt ongeveer 10 procent van de totale populatie edelherten en ook buiten het gebied worden met enige regelmaat witte herten gespot (en geschoten).

Deze opname gemaakt in het voorjaar van 2016 tijdens een eerder bezoekje aan dit gebied van een aantal "witte" edelherten, let ook op het zwartwild.

Het was inmiddels echt pikkedonker geworden en ons restte nog een fikse wandeling van ruim 5 kilometer terug naar de auto, gelukkig ditmaal heuvelafwaarts over een pad dat parallel liep met het beekdal met links een vrij dicht bos met beuken en sparren wat tot het rustgebied behoorde. Tijdens deze wandeling terug presteerden we het om tot twee keer toe tussen een rotte zwijnen te belanden die zich waarschijnlijk te goed deden aan de vele beukennootjes die langs het pad lagen, al met al een enerverend wandelingetje maar het spannendste moest nog komen.
Wij liepen in een rustig tempo voorzichtig verder om struikel/valpartijen te voorkomen en moesten volgens de Garmin ongeveer nog 300 meter naar de auto toen er voor ons over het pad een naar wij dachten een roedel herten vanuit het bos wisselde naar de weilanden in het beekdal. Daar wij door de duisternis natuurlijk niet konden zien of er een geweidrager bij het roedel aanwezig was. Wat best zou kunnen gezien het feit dat tijdens de terugtocht er een waar burlconcert ten gehore werd gebracht. Waarschijnlijk was het desbetreffende hert tijdens het oversteken op het pad blijven staan terwijl wij in rustig tempo doorliepen en duidelijk hadden gehoord dat het roedel zich op de weilanden bevond. Na enige tijd hoorden wij hem toch het pad verlaten om zich bij het roedel te voegen en nog een keer zijn machtig geluid ten gehore bracht. 

​hert in de duisternis.
   
Ook buiten het familiebezit van de Sayn-Wittgensteins valt er in deze streek in en rondom het Rothaargebergte genoeg wild te spotten. De gebieden rondom de steden Siegen en Schmallenberg hebben een zeer goede wildstand. De totale stand aan edelherten is sinds 2007 echter zeer explosief gegroeid in NRW maar zeker in dit gebied is de toename erg groot en dit is ook duidelijk te merken aan de afschotcijfers waarbij alleen al op het grondgebied van Siegen-Wittgenstein, Schmallenberg en Bad Berleburg, een gebied van grofweg 130.000 ha rond de 2000 stuks roodwild worden geschoten. De keren dat wij hier in dit gebied waren veel met boeren en mensen uit de bosbouw  die in de directe omgeving van onze verblijfplaats Weidenhausen wonen gesproken en ook met een aantal jagers die bevestigden dat de roodwildstand hier zeer sterk gegroeid was. Gebieden waar normaal een roedel van 2 a 3 stuks kaalwild liep en een hert ouder dan 4-de kops als zeldzaam werd ervaren lopen nu roedels van 10 tot 15 stuks en worden in de winter en het vroege voorjaar echte megaroedels van 60 of meer dieren waargenomen. Op plekken waar nog nooit bronst had plaatsgevonden kan men nu dit spektakel aanschouwen.

op een mistige ochtend ergens onder Siegen.

Zelfs op de landerijen van een verlaten boerenhofstede op 5 minuten lopen van ons Gasthaus net buiten het dorp lopen nu sinds een aantal jaren de herten tot soms wel 30 stuks en vind in de directe omgeving de bronst plaats. De ouders van de eigenaar, beiden dik in de tachtig hadden dit nog nooit meegemaakt en kenden het roodwild in hun omgeving meer als wisselwild. Nu kan men op dezelfde plek in de zomermaanden genieten van het kaalwild en hun kalveren en ook oude herten laten zich zien. Dat niet iedereen blij is met deze explosieve groei van het roodwild laat zich raden en op sommige plaatsen zijn de dichtheden van 2 stuks per 100 ha gegroeid naar soms wel 19 stuks per 100 ha. De schade in de bosbouw en agrarische sector is hier ook een groot probleem aan het worden. Voor oorzaak en gevolg is dit een zeer lezenswaardig artikel.

http://franzjosefadrian.com/wp-content/uploads/2016/02/Rotwild_in_NRW_Heute.pdf

Wat ook opmerkelijk is in dit gebied zijn de uitwisselingsmogelijkheden tussen de diverse (deel)populaties roodwild. Wanneer men een blik op de kaart werpt en men neemt Bad Berleburg als middelpunt dan ziet men als het ware een cirkel gevormd door de Autobahnen A44, A5,A7 en de A45 om het gebied heenlopen. Binnen deze cirkel waar een aantal zeer belangrijke roodwildgebieden liggen is er natuurlijk wel een wegennet van B, L en K wegen maar deze vormen geen onneembare hindernis voor het wild zodat een vrij groot gebied bestaat waar genetische uitwisseling mogelijk is.
Zelfs de A45 is geen echte blokkade voor het wild daar deze weg door middel van een aantal overspanningen over dalen heen gaat waardoor het wild hier ook kan wisselen naar de westkant van de weg. Zelfs twee jonge wisentstieren hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt en zijn gesignaleerd aan de westkant van de A45.    


Op stap in de vrije wildbaan, genetische uitwisseling onderweg? Dit hert was verleden jaar ook al door ons gespot als ongelijke 18-ender en ook dit jaar kwamen wij hem weer tegen. Wederom als 18-ender maar in geweimassa duidelijk toegenomen. Het jaar daarvoor met een roedel van 8 stuks kaalwild maar nu nog duidelijk zoekende maar gelukkig niet tevergeefs daar de volgende dag op deze plek ook het kaalwild zich liet zien.

​Deze dag onder wat minder mistige omstandigheden een roedeltje kaalwild wat al duidelijk de zomerdos ging inwisselen voor iets warmers wat met de temperaturen deze week niet als echt prettig werd ervaren door het roodwild.

Na een heerlijke week in dit gebied met prachtig weer en heerlijke wandelingen en ondanks het feit dat het voor de echte bronst wat vroeg was hebben wij toch weer prachtige ontmoetingen met het (rood)wild mee mogen maken in een prachtige omgeving waar genoeg te beleven valt voor de wandelaar, wildspotter en natuurliefhebber. Of je nu gebruik maakt van de meer bekende paden of wat meer avontuur zoekt en de tijd neemt door zelf op onderzoek uit te gaan in een zeer uitgebreid areaal van dichte bebossing en de prachtige beekdalen die dit gebied doorsnijden en soms pittige hoogteverschillen moet overwinnen kan hier een schitterende tijd beleven.
Wij zijn er al voor gevallen, verliefd geworden op de streek en kunnen niet wachten om weer terug te gaan voor een volgend bezoek.

Misty morning glory.
 
​Met hartelijke hertengroet Wilma Vree en Ronald Risseeuw.