Monsterverbond van overheden en tientallen belangenorganisaties
onderschrijft noodzaak voor behoud én investeringen
‘Akkoord van Apeldoorn’ bezegelt grote
maatschappelijke steun voor Nederlands landschap
Een monsterverbond van Rijk, provincies, gemeenten en tientallen belangenorganisaties op
het gebied van onder meer bouw- en infrabedrijven, milieu, natuur, landbouw, mobiliteit en
recreatie ondertekent op zaterdag 27 september 2008 het ‘Akkoord van Apeldoorn’. Daarmee
maken ze een gezamenlijke vuist tegen verrommeling en ongebreidelde stads- en
dorpsuitbreidingen in het Nederlandse landschap en spreken ze hun steun uit voor een
financiële impuls in de kwaliteit van het landschap. Minister Gerda Verburg van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit en minister Jacqueline Cramer van Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieu ondertekenen het akkoord namens het rijk.
Het Akkoord van Apeldoorn (Landschapsakkoord 2008) wordt in totaal door 46 organisaties
ondertekend en vormt het slotakkoord van de Triënnale in Apeldoorn. Het Landschapsmanifest, een
samenwerkingsverband van 34 maatschappelijke organisaties, nam het initiatief voor de
overeenkomst. Het Rijk (LNV en VROM), provincies (IPO), gemeenten (VNG) en onder meer de
RACM (Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten), ANWB, Recron (vereniging
van recreatieondernemers), ONRI (Brancheorganisatie van Nederlandse advies- en
ingenieursbureaus) én Bouwend Nederland (de vereniging van bouw- en infrabedrijven) sloten zich
aan.
Vijf voor twaalf
Het akkoord is een gezamenlijke noodkreet om ‘mooi Nederland’ te behouden. Voor het landschap is
het vijf voor twaalf. Elke generatie verdwijnt er 10% van het karakteristieke Nederlandse
cultuurlandschap. In de afgelopen 50 jaar is op die manier circa éénvijfde van ons cultuurlandschap
verloren gegaan. Als we op deze voet doorgaan is over een eeuw meer dan de helft verdwenen.
Grootschalige stadsuitleg, nieuwe bedrijventerreinen en nieuwe wegen kunnen hier debet aan zijn als
zij niet zorgvuldig zijn gepland, maar ook gebrek aan middelen en aandacht voor landschapszorg op
het platteland.
Impuls met concrete afspraken
De ondertekenaars van het Akkoord van Apeldoorn willen een halt toeroepen aan dit verval door het
tegengaan van verdere ruimtelijke verrommeling en een grootschalige, streekeigen impuls in het
cultuurlandschap. Deze landschapsimpuls moet zijn beslag krijgen in een periode van 15 jaar vanaf
circa 2012. De beoogde landschapskwaliteit zal worden vastgelegd in ruimtelijke gebiedsplannen, op
te stellen door provincies en gemeenten in overleg met bevolking, maatschappelijke organisaties en
bedrijfsleven.
Het akkoord is meer dan een aantal handtekeningen op papier. De ondertekenaars maken concrete
afspraken om de komende drie jaar de plannen en financiering voor de landschapsimpuls uit te
werken in concrete maatregelen en verantwoordelijkheden voor publieke, private en maatschappelijke
partijen. Daarnaast start begin volgend jaar een publiekscampagne om burgers meer bij het
landschap te betrekken.
Meer dan ‘handen af’ van het landschap
“Het Akkoord van Apeldoorn bevestigt de enorme waarde van het landschap voor de Nederlandse
identiteit. Met het monsterverbond bevestigen we de verbondenheid met de unieke landschappen en
onderstrepen we de grote weerstand tegen ongebreideld bouwen in het buitengebied. De essentie ligt
voor mij in de volgende stap: behoud van het Nederlands landschap vraagt om méér dan ‘handen
eraf’. Om de kwaliteit en gebruik van het landschap te behouden moet ruim geïnvesteerd worden”,
zegt Albertine van Vliet-Kuiper, voorzitter van het Landschapsmanifest. “Niets doen is geen optie.
Waardevolle cultuurlandschappen behouden, beheren en nieuwe landschappen ontwikkelen vereist
een uiterst actieve houding. Met het akkoord zetten we een historische stap om het Nederlandse
landschap ook voor toekomstige generaties zichtbaar en toegankelijk te maken.”
LandschapTop
De ondertekening van het Akkoord van Apeldoorn is het hoogtepunt van de LandschapTop op
zaterdag 27 september in de Kathedraal van Radio Kootwijk. De Top is het slot van de Internationale
Triënnale Apeldoorn, een driejaarlijks internationaal cultureel festival over cultuur, tuin en landschap.
Bijlage: volledige tekst van het akkoord
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
• Het Landschapsmanifest, Herman Wiersema (woordvoerder van voorzitter Albertine van Vliet-
Kuiper), 06 52 53 55 41
• Internationale Triënnale Apeldoorn, woordvoerder Mariska Schok, 06 10 25 39 88
• Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, woordvoerder Jacek
Magala, 06 15 01 75 19
• Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, woordvoerder Marjet Heins,
06 20 01 36 88
Bijlage: Tekst Akkoord
De letterlijke tekst van het Akkoord van Apeldoorn luidt:
De ondertekenaars van het landschapsakkoord
• In overweging nemende
De noodzaak voor het akkoord
Bij een toenemend aantal burgers en organisaties (zowel overheden als private partijen) groeit
het besef dat het Nederlandse cultuurlandschap, één van de meest waardevolle kenmerken
van ons land, een krachtige kwaliteitsimpuls nodig heeft. Reden om aan dat probleem nu
aandacht te schenken omdat we anders straks weinig ‘mooi Nederland’ meer hebben.
Ruim dertig maatschappelijke organisaties ondertekenden in 2005 het Landschapsmanifest
om voor de achteruitgang van het landschap aandacht te vragen. Zij willen publiek en politiek
doordringen van de noodzaak om te investeren in de kwaliteit van het Nederlandse landschap.
Aandacht voor de kwaliteit is steeds van belang, niet alleen in de hoogwaardige en
uitzonderlijke landschappen (zoals te vinden in de Nationale Landschappen en de
Ecologische hoofdstructuur), maar ook in alledaagse en aangetaste landschappen. Het
Deltaplan Nederland Weer Mooi, de Landschapscollectie van terreinbeheerders en de door de
provincies gepubliceerde Canon, en het Boek van de landschappen benadrukken dit belang.
Om de toekomst van het cultuurlandschap veilig te stellen is een krachtig ruimtelijk beleid
nodig, dat verrommeling en ongebreidelde stads- en dorpsuitbreidingen tegengaat. Daarnaast
is een langdurige investering in de kwaliteit van het landschap nodig. Investeren in kwaliteit
betekent op de sommige plaatsen bescherming en versterking van waardevolle
cultuurlandschappen en op andere plaatsen ontwikkeling van nieuw landschap. Het betekent
ook vergroting van de toegankelijkheid en de belevingswaarde van het landschap, extra
investeringen in aanleg en beheer en een versterking van de organisatie van uitvoering en
beheer.
Om dit te kunnen realiseren is een verbreding van de financieringsbasis nodig. Adequaat
inzetten van bestaande geldstromen kan daarvan onderdeel zijn. Ontwikkelingsruimte voor
ondernemers in het landelijke gebied kan kansen bieden om te investeren in
landschapskwaliteit.
Uitvoering van deze impuls in kwaliteit en duurzaam beheer van het landschap vereist een
adequate organisatie. Het landschap is immers van en vóór iedereen, maar er moet wel
iemand voor zorgen. Behoud en ontwikkeling van het cultuurlandschap vragen om een
verbindende aanpak en het benutten van kansen om het landschap mooi te houden en te
maken. Hierover zijn samenleving, politiek en bestuur het eens. De betrokkenheid en de inzet
van zowel overheden als private partijen is groot. De tijd is rijp om door te pakken en de inzet
van overheden en private partijen om te zetten in een actieprogramma dat vormgeeft aan de
kwaliteitsimpuls. Een alliantie in deze vorm en omvang biedt een unieke kans om gezamenlijk
te bereiken wat de partijen afzonderlijk veel moeilijker kunnen.
• Willen het volgende bereiken
Doel van het akkoord
Het Landschapsakkoord 2008 verbindt maatschappelijke organisaties, bedrijven en publieke
partijen om zich in de periode 2008-2011 gezamenlijk actief in te zetten voor een krachtige
impuls in de kwaliteit van het landschap om zo Nederland mooier te maken en te houden.
Hiermee onderschrijven en ondersteunen de ondertekenaars de Europese
Landschapsconventie.
o Deze impuls richt zich op het vergroten van de visuele aantrekkelijkheid, beleefbaarheid
en recreatieve toegankelijkheid, op het behoud van aardkundige en cultuurhistorische
waarden en op de bescherming en ontwikkeling van biodiversiteit. Ook moet het
eigenaren en beheerders van het landelijk gebied in staat stellen de extra landschapszorg
duurzaam voor hun rekening te nemen.
o De ondertekenaars willen in de komende drie jaar gezamenlijk de vereiste voorwaarden
voor deze impuls scheppen. Deze voorwaarden liggen in publieke bewustwording en
(internationale) kennisuitwisseling, kwaliteitszorg, verbreding van de financiering en een
adequate organisatie van uitvoering en beheer.
o Zij zien als doel dat de uitvoering van de extra impuls in het cultuurlandschap gereed is
binnen maximaal 15 jaar (na 2011).
• Komen overeen
Looptijd akkoord
Het Landschapakkoord 2008 treedt in werking op 27 september 2008 en eindigt op 27
september 2011.
Beoogde resultaten
De ondertekenaars spreken af:
1. Bewustwording en kennisuitwisseling.
• Zij nemen het initiatief tot het ontwikkelen en uitvoeren van samenhangende
publiekscampagnes in de periode 2009 tot 2011, gericht op het vergroten van de
betrokkenheid van burgers bij het landschap via een voorhoede in samenleving
en openbaar bestuur. De campagnes moeten er aan bijdragen dat landschap een
geëigende plaats krijgt op de maatschappelijke agenda, het publiek bewust
maken van de eigen verantwoordelijkheid voor het Nederlandse landschap en
stimuleren dat maatschappelijke initiatieven worden genomen voor beheer en
bescherming van het landschap.
• Zij zullen bevorderen dat kennis en kunde over landschap (ook internationaal)
wordt versterkt en gedeeld.
2. Kwaliteitszorg
Zij bevorderen dat in 2011 de streekeigen landschappelijke waarden in de integrale
ruimtelijke planvorming en in de uitvoering zijn gewaarborgd. De gewenste kwaliteit van
het landschap, samen met de benodigde gebiedsgerichte maatregelen voor ontwikkeling,
herstel en beheer, worden verankerd in provinciale en gemeentelijke structuurvisies en in
bestemmingsplannen alsmede in inrichtings- en beheersplannen van private en
maatschappelijke partijen. Tevens wordt aangegeven hoe die kwaliteit wordt geborgd,
wordt een financiële paragraaf opgenomen en wordt ingegaan op een adequate
organisatie van de uitvoering.
3. Verbreding van de financiering.
Voor een goede uitvoering van de beoogde kwaliteitsimpuls in het landschap is een
verbreding van de financieringsbasis nodig. Het Deltaplan Nederland Weer Mooi geeft
een indicatie van de benodigde middelen voor inrichting en beheer.
De ondertekenaars zien het als hun gezamenlijke verantwoordelijkheid om met alle
betrokken partijen zich in te spannen dat er een substantiële toename en verbreding van
de financiële middelen tot stand komt. Het Rijk heeft in deze kabinetsperiode in het
Coalitieakkoord binnen de Pijler “Een duurzame leefomgeving’ middelen gereserveerd,
evenals de provincies in hun beleidsplannen.
De ondertekenaars bevorderen dat een duurzaam stelsel van landschapsfinanciering op
nationaal en streekniveau wordt opgezet, gevoed met financiele middelen uit het private
en publieke domein. Bij de verbreding van het financiële instrumentarium zal de in het
najaar te verschijnen Agenda Landschap en het advies van de Taskforce Financiering
Landschap worden betrokken.
4. Uitvoering en beheer.
Zij zetten zich in om knelpunten in het uitvoeringsproces van landschapsplannen op te
sporen en weg te nemen.
Zij spannen zich in te bereiken dat er een reële en duurzame betaling komt voor
landschapszorg door boeren, grondeigenaren en beheerders.
Monitoring en evaluatie
Ondertekenaars zullen aan het eind van elk jaar de balans opmaken van ondernomen
initiatieven en bereikte resultaten en daarover intern en extern communiceren.
http://www.landschapsmanifest.nl/
Ondertekenaars Akkoord
De ondertekenaars van het Akkoord van Apeldoorn zijn:
• Ministerie van LNV
• Ministerie van VROM
• Interprovinciaal Overleg (IPO)
• Vereniging Nederlandse Gemeenten
(VNG)
• RACM
• ONRI
• ANWB
• Bouwend Nederland
• Alterra
• Nederlandse Vereniging van
Rentmeesters
• RECRON
• Vereniging Het Edelhert
• Stichting Landschapsbeheer Nederland
• Stichting Beheer Natuur en Landelijk
Gebied
• Federatie Particulier Grondbezit
• Staatsbosbeheer
• Stichting Natuur en Milieu
• Vereniging Natuurmonumenten
• NEPROM
• Federatie Welstand
• De Landschappen
• IVN
• Natuurlijk Platteland Nederland
• Vereniging Nederlands Cultuurlandschap
• Nederlandse Vereniging van Tuin- en
Landschapsarchitectuur
• LTO
• Platform Landschap en Cultuurhistorie
• KNHM
• Geoheritage NL - Platform Aardkundige
Waarden
• KNJV
• De Provinciale Milieufederaties
• Stichting Biologica
• Vogelbescherming Nederland
• Stichting Centrum voor Landbouw en
Milieu
• Stichting Wandelplatform-LAW
• Stichting Veldwerk Nederland
• Milieudefensie
• Stichting tot behoud van Particuliere
Historische Buitenplaatsen
• Unie van Bosgroepen
• AM Vastgoedontwikkeling B.V.
• CLM Onderzoek en advies BV
• Stichting Staring Advies
• Arcadis
• Vlinderstichting
• Waddenvereniging
• Stichting Recreatie Kennis en
Informatiecentrum
