april 2014

Beste [name],

Voor alle voor de nieuwsbrief aangemelde bezoekers op de website van Vereniging Het Edelhert (VhE) brengen wij deze abonnees op de nieuwsbrief per e-mail op de hoogte van de actualiteiten omtrent met name de dam- en edelherten, alsmede verenigingsnieuws, zoals ledendagen, rasterwerkzaamheden en andere zaken waar de Vereniging zich mee bezig houdt. Aanmelden via de website (linksboven). Uitschrijven kan elk moment via de [unsubscribe link] onderaan de nieuwsbrief. Lees hier de nieuwsbrieven online.

In het voorjaar ontluiken bomen, struiken en planten, leggen kikkers kikkerdril, zijn de eerste ganzenpullen te zien, en zijn de hazen volop aan het rammelen: de natuur is in blijde zin. Maar het mooie voorjaar heeft echter ook een keerzijde: teken zijn ook weer volop actief.
Binnen de Vereniging lopen vooral de rasteraars een zeer grote kans om een teek op te lopen.
Daarnaast zijn er natuurlijk ook genoeg leden die weer volop de natuur in trekken en een teek kunnen opdoen. In Nederland lopen steeds meer mensen een tekenbeet op en krijgen de ziekte van Lyme. VhE heeft voor u enige informatie op een rij gezet.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een app ontwikkeld genaamd: “Tekenbeet”. De app bevat informatie over hoe je op teken moet controleren en hoe je een teek kunt verwijderen. Gebruikers kunnen een tekendagboek aanleggen en hierin een tekenbeet registreren. De app kan een herinnering geven om de tekenbeet te controleren. Ook kunnen mensen via hun mobiele telefoon zien hoe actief teken zijn. Dit is vooral handig voor mensen die veel buiten zijn: wandelaars en bezoekers van bijvoorbeeld bos, heide, duinen of park. Daarnaast is een alarm in te stellen zodat je altijd op de hoogte bent van de actuele tekenactiviteit. De app “Tekenbeet” is vanaf 7 april 2014 gratis te downloaden voor Android-gebruikers in Google Play.

• Draag uw (werk)kleding bedekkend en sluitend
• Kleding en schoenen eventueel behandelen met een insectenwerend middel
• Draag in risico gebieden met anti-tekenmiddel geïmpregneerde kleding
• Smeer onbedekte delen van uw huid in met een insectenwerend middel dat minimaal een percentage van 30% van de stof diethyltoluamide (DEET) bevat
• Controleer kleding en lichaam zowel aan het eind van de dag als de volgende dag
• Noteer altijd zowel de datum als de plek van de tekenbeet

In 2013 is een rapport gepubliceerd over een praktijkproef uitgevoerd naar tekenwerende kleding welke in opdracht van de Arbocommissie van het Bosschap door Stigas is uitgevoerd.

Hieronder citaten uit de conclusies van het rapport:

"Blijf controleren, geen 100% bescherming"
De belangrijkste uitkomst van de praktijkproef is dat werkkleding met Permetrine of DEET niet 100% beschermt en dat daarom de dagelijkse controle na het werk op tekenbeten altijd nodig blijft. Stigas adviseert daarom de dagelijkse controle op teken na het werk."

"Permetrine geïmpregneerde broek verminderd aantal tekenbeten"
De met Permetrine industrieel geimpregneerde werkbroek levert significant minder tekenbeten op dan dezelfde werkbroek zonder Permetrine. (1,8 tekenbeten/100 werkdagen bij het dragen van de permetrine geimpregneerde broek en 4,7 tekenbeten/100 werkdagen bij het dragen van deze broek zonder permetrine). Over de eventuele gezondheidseffecten van het gedurende de werkzame leven dragen van permetrine geimpregneerde broeken, is niets bekend. Vandaar dat geadviseerd wordt de permetine geimpregneerde broek te dragen tijdens werk in een hoog risico gebied. Stigas adviseert hier gericht onderzoek naar te doen.. "

"DEET op kleding onvoldoende effectief gebleken"
De met 40% DEET ingespoten werkbroeken zijn niet significant effectief geweest tijdens de draagdagen in deze proef. Dat kan komen doordat het inspuiten met DEET aan het begin van de werkdag een nauwkeurige en tijdrovende bezigheid was, die wellicht niet altijd even precies is uitgevoerd, Een andere mogelijkheid is dat de werkzame stof gedurende de werkdag van 8 uur afneemt."

De ziekte van Lyme kan worden onderverdeeld in drie stadia:

1. De vroege locale ziekte van Lyme. 
Dit is een eerste signaal van de ziekte van Lyme waarbij een rode, steeds groter wordende ringvormige huidverkleuring ontstaat. Deze rode verkleuring ontstaat meestal binnen 2 tot 4 weken (soms tot 3 maanden) na de tekenbeet. Deze rode kring, de zogenaamde Erythema migrans (EM) wordt niet altijd opgemerkt, daarnaast verschijnt lang niet altijd een zichtbare, rode kring. Deze rode kring verdwijnt vanzelf, maar daarmee hoeft de lymebacterie niet verdwenen te zijn en deze kan binnen 3 maanden na de tekenbeet griepverschijnselen (spierpijn, hoofdpijn, koorts) en gewrichtsklachten veroorzaken.
2. De door het lichaam verspreide ziekte van Lyme.
Als de ziekte niet wordt opgemerkt en behandeld kunnen later spier – en gewrichtsontstekingen (gezwollen, pijnlijke gewrichten), heftige pijn aan arm of been, aangezichtsverlammingen, dubbelzien, neiging tot flauwvallen, hartklachten en huidproblemen ontstaan.
3. De langdurige of chronische ziekte van Lyme.

De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica. Hoe eerder begonnen wordt met de behandeling, hoe beter de behandeling zal aanslaan. Tegen de ziekte van Lyme bouwt het menselijk lichaam geen immuniteit op, na de behandeling van een besmetting loopt u bij een tekenbeet dus opnieuw het risico om de ziekte op te lopen.

Stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij (BWM) heeft in 2012 een publicatie uitgebracht over de ziekte van Lyme. De publicatie beslaat 60 bladzijden en behandelt o.a.: de ziekte van Lyme, waar en hoe teken leven, welke andere ziekten door teken kunnen worden overgebracht, en behandelingen en oorzaken van de toename van de ziekte van Lyme.
Bestellen: het cahier ‘Ziekte van Lyme’ is verkrijgbaar bij de stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij voor € 6,- exclusief verzendkosten.
Natuurlijk kunt u ook telefonisch of per mail bestellen,
via tel +31 (0) 70 344 07 81 of bwm@nwo.nl.
Bestelinformatie: 'Ziekte van Lyme’, ISBN 978-90-73196-66-7.

Op de tekenradar (www.tekenradar.nl) wordt de verwachte tekenactiviteit weergegeven. Hoe hoger de activiteit, hoe groter de kans om door een teek gebeten te worden. Daarnaast kunnen mensen op de website tekenbeten of een rode ringvormige huiduitslag melden. Als u een recente tekenbeet meldt kunt u uitgenodigd worden de teek op te sturen. U vult dan gedurende anderhalf jaar een aantal korte vragenlijsten in. Binnen 10 maanden hoort u of de teek besmet was met de bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. De tiendaagse Tekenverwachting wordt gebaseerd op de waargenomen weersomstandigheden, de meerdaagse weersverwachtingen en het moment van het jaar. De Tekenverwachting zegt niets over het aantal teken in een bepaald gebied of het aantal besmette teken.

Er zijn verschillende aanbieders waar u een teek kunt laten testen om te kijken of deze besmet is met de Borrelia bacterie. Maar wat kunt u met de uitslag? De testuitslag van de teek geeft u geen zekerheid over uw risico op de ziekte van Lyme. Om deze reden laat uw huisarts de teek normaal gesproken ook niet onderzoeken. Als uit de test blijkt dat de teek besmet was met de Borrelia bacterie, betekent dat niet dat u ook besmet bent geraakt tijdens de beet. Als de teek volgens de test niet besmet was, is er geen garantie dat u niet geïnfecteerd bent tijdens de beet, omdat de test niet 100% gevoelig is en omdat de kans bestaat dat u ongemerkt gebeten bent door andere teken. Zolang u geen klachten ontwikkelt die op de ziekte van Lyme kunnen duiden, is het dus niet nodig om met de testuitslag van uw teek naar de huisarts te gaan.

Gaat u op vakantie in Zuid-Scandinavië, Midden- of Oost-Europa, overweeg dan om u te laten inenten. In Zuid-Duitsland, Midden- en Oost Europa komt de ziekte tekenencefalitis, bij sommigen bekend onder de Duitse afkorting FSME, voor. Deze ziekte kan hersen(vlies)ontsteking veroorzaken, met kans op blijvende schade. Helaas worden FSME en Lyme vaak door elkaar gehaald. Lyme is een bacterie, inenten is vooraf niet mogelijk. Behandelen kan alleen achteraf met antibioticum. FSME is een virus, hiertegen kan men zich wel laten inenten. Behandelen achteraf is hier niet mogelijk. Een ander belangrijk verschil is dat FSME zich in de speekselklieren bevindt en daardoor meteen kan worden overbracht nadat de teek zich heeft vastgebeten. Bij tijdig verwijderen van de teek is de kans op de ziekte van Lyme klein, maar kan een besmetting met FSME dus al hebben plaatsgevonden. In 2011 hebben twee Nederlanders tijdens hun vakantie in Oostenrijk een door teken veroorzaakte hersenvliesontsteking opgelopen! Gaat u op vakantie in FSME risicogebieden (zie kaart), laat u dan inenten tegen FSME. Dit kan bij de GGD.

Zijn teken en Lyme iets van deze tijd?
Nee, de bacterie is zelfs zeer oud. Zelfs in Ötzi, de ijsmummie uit het kopertijdperk die in 1991 in de Italiaanse Alpen is gevonden, zijn sporen van de bacterie aangetroffen!

Kan het zijn dat de één eerder een teek oploopt dan de ander?
Ja dat is een feit. De teek beschikt over een zeer goed reukorgaan en gaat af op de CO2 afgifte en vele andere specifieke geurstoffen zoals het boterzuur in het zweet. En die verschillen per mens.

Nee. De teek is zeer sterk en kan in de bodemvegetatie een strenge winter gewoon overleven. In landen met strenge winters komen teken ook gewoon voor, alleen is het actieve tekenseizoen meestal korter. In zachte winters zien we dat teken bij een temperatuur boven de 5˚ Celsius gewoon actief kunnen zijn, bijvoorbeeld doordat de zon de bosbodem plaatselijk verwarmt. De kans is klein, maar ook in de winter kan een tekenbeet dus worden opgelopen. En vooral in een zachte winter zoals de afgelopen winter, zijn teken alle wintermaanden gevonden.

Een teek kan zeer goed met de vingers verwijderd worden, maar velen prefereren een tekenverwijderaar. De een zweert bij de schuif, de ander bij de lasso en de derde bij de pincet. Welke de beste is, hangt dus zeer sterk af van de eigen voorkeur, handigheid en de plek waar de teek zit. Wel is het verstandig om een leesbril of vergrootglas te gebruiken om de kleine nimfen en de zeer kleine larven goed te kunnen zien. Het belangrijkste is dat de teek dicht bij de huid waar de harde monddelen beginnen, vastgepakt wordt. Het is geen probleem als een stukje van de kop in de huid achterblijft. Dat komt er vanzelf weer uit, net als bij een splinter. Ontsmet het beetwondje (nadat u de teek heeft verwijderd) met 70% alcohol of jodium.

Een met anti-insectenmiddel behandeld kledingstuk kan, afhankelijk van het merk, volgens de opgave van de fabrikanten tussen de 30 en 80 keer gewassen worden, voordat het zijn werking verliest. Wie nu denkt de werkzaamheid te verlengen door de broek minder vaak te wassen, komt bedrogen uit. Als uw broek smerig is en er een stoflaagje en/of modder etc. opzit, dan dekt dat de anti-insectenlaag af en kan het zijn werk niet meer doen. Met een chemische reiniging daarentegen verliest een met permetrine behandelde kleding zijn anti-tekenwerking geheel!

In de diepvries leggen? Wat als ik mijn trui weer in de kast leg? Een teek kan 3 tot 4 uur in de diepvries overleven. Hoe lang een teek in de diepvries moet liggen om deze te doden, is onbekend. Dat een teek sterk is, blijkt ook uit het feit dat een teek 3 weken in een potje water gewoon overleeft. Teken kunnen niet goed tegen droogte! Teken hebben een luchtvochtigheid van 80% nodig. Door de kleding/camouflagenet in de droogtrommel te drogen, is de kans zeer groot dat de teken uitdrogen en dus gedood worden. In huis kunnen de teken een aantal dagen overleven. Als de luchtvochtigheid laag is (lager dan 50%) dan is een teek met 5 dagen dood. Dus hang kleding warm en droog weg, dan is de teek het snelst dood. Daarnaast kunt u een kledingroller over de kleding halen, teken blijven daar aan kleven. Ook is het verstandig om bij thuiskomst, de kledingroller even over de autostoel te halen. Overigens heeft onderzoek in het buitenland aangetoond dat teken die met de Borrelia-bacterie besmet zijn, beter tegen droogte kunnen dan teken zonder de bacterie. Ook is bekend dat besmette teken actiever zijn dan niet besmette teken.

Dat is nog één grote vraag. Gezien de levenscyclus van de teek, spelen zeer veel dieren een rol. Zowel de winter als het al dan niet aanwezig zijn van mast, kan van invloed zijn op de muizenstand. Bepaalde muizensoorten vormen een belangrijk reservoir voor de Borrelia-bacterie.

Daarnaast spelen grotere dieren, zoals het ree, een rol bij de voortplanting van teken. Ook de vegetatie kan van invloed zijn. Het is dus zeer moeilijk om te zeggen wat, op welk moment de bepalende factor is voor een toe- of afname van het aantal teken.