Een teek? Pak ‘m beet!

Ieder voorjaar wordt de week van de Teek gehouden, dit jaar was dat van 11 tot en met 17 april 2016. In deze week werd door diverse organisaties voorlichting gegeven over teken, tekenbeten en de ziekte van Lyme. Vereniging het Edelhert, één van de ruim 20 deelnemende organisaties, geeft via deze Nieuwsbrief informatie aan haar leden. Meer informatie over nieuws en activiteiten zijn te vinden op www.weekvandeteek.nl

Waar bevindt de teek zich?

De teek houdt van een vochtige omgeving en verblijft veelal in de strooisellaag. Vanuit de strooisellaag kruipt de teek omhoog in grassen, kruiden of struiken, om daar te wachten op een voorbijganger. Teken kruipen, afhankelijk van het stadium, tot ca. anderhalve meter hoogte (volwassen teek). Het reukorgaan  van de teek is zeer goed ontwikkeld, en als er warmbloedige dieren/mensen in de buurt komen, dan strekt de teek zijn pootjes en is klaar om bij contact met de struik of grasstengel, over te stappen op zijn gastheer. Als het te lang duurt voordat een gastheer voorbij komt, dan gaat de teek weer terug naar de strooisellaag, om te voorkomen dat hij uitdroogt. Behalve via de vegetatie, kunnen mensen ook teken oplopen door contact met huisdieren, wild en kadavers.

Teek wachtend op voorbijganger. Foto: Margriet Montizaan

Typisch gemeentebosje. Foto Fedor Gassner

Teken in de bebouwde kom

In opdracht van de GGD regio Utrecht is in 2015 onderzoek gedaan naar het voorkomen van teken in het openbaar groen binnen de bebouwde kom. In totaal zijn 27 locaties, verspreid over de Utrechtse gemeenten, bemonsterd en in 17 locaties werden één of meer teken gevonden. De teken zaten vooral in en rond struikgewas. Een deel (ca. 11%) van de teken was besmet met de Borrelia-bacterie. Het aantal teken dat gevonden is, ligt een stuk lager dan in de natuur. Dit onderzoek laat zien dat ook in het openbaar groen binnen de bebouwde kom, teken aanwezig kunnen zijn, die ook besmet kunnen zijn met de Borrelia-bacterie. Het risico op een tekenbeet en de ziekte van Lyme lijkt echter niet zo groot als in de natuur. Daarom adviseert de GGD om ook een goede tekencontrole te doen na bezoek aan openbaar groen, zeker als men in en rond struikgewas is geweest.  Link naar de strip

Voorkeursplekken teek

Teken hebben weliswaar een voorkeur voor vochtige, zweterige plekken (knieholtes, oksels, liezen, randen van ondergoed, achter de oren en rond de haargrens in de nek), maar kunnen overal op het lichaam voorkomen. Het is daarom belangrijk om na een dag in het groen, altijd een algehele tekencontrole te doen. Stigas heeft een filmpje en een strip  gemaakt over  systematische tekencontrole.  ‘Link naar filmpje over controle’  (4:04 minuten); Link naar de strip
Het is raadzaam om bij het controleren een loep of leesbril te gebruiken zodat de kleine nimfen en de minuscuul kleine larfjes ook gevonden worden.

Na een dag in het groen, altijd tekencontrole doen. Foto: Margriet Montizaan

Let op voor teken in uw kleding

Niet alle teken bijten zich direct vast. Teken kunnen ook nog op en in de kleding blijven zitten. Het is daarom belangrijk om ook altijd uw kleding te controleren en ze niet ongecontroleerd bij andere kleding te leggen/hangen. Een deel van de teken kan met een kledingroller verwijderd worden voordat u weer naar huis gaat.
Zitten er teken in uw kleding? Was deze dan minimaal 30 minuten op 60 graden of stop ze in de wasdroger. Daarnaast geldt ook dat teken vaak niet alleen zijn; heeft u een teek op uw lichaam gevonden, zoek dan nog even verder of er misschien nog meer teken aanwezig zijn.

Een deel van de teken kan met een kledingroller verwijderd worden voordat u weer naar huis gaat. Foto's: Margriet Montizaan

Gebruik gamaschen

In Nederland is Rovince één van de bekendste firma's met anti-tekenkleding. Nieuw in hun assortiment zijn de anti-teken gamaschen, ook wel gaiters genoemd. Het grote voordeel is, dat er geen direct contact is met de huid, en het gebruik van de eigen (bedrijfs)broek blijft mogelijk. Het nieuwe produkt heet de 'Freewalker Gaiter'.  In de produktbeschrijving vermeld Rovince: 'Wanneer u door de natuur loopt bereiken teken in 8 van de 10 gevallen als eerste het onderbeen. Vandaar dat bescherming op dit gedeelte van het lichaam van essentieel belang is. De Freewalker biedt u deze bescherming '
De gamaschen zijn vanaf eind april leverbaar en kosten 69,95 euro.

De gaiter bestaat uit twee soorten stoffen. De hypalon riemen zorgen ervoor dat de gaiter op zijn plaats blijft. Tevens heeft de gaiter een haakje voor bevestiging aan de schoenveter en een elastisch koord aan de bovenzijde.

Ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme is een infectieziekte die door de bacterie Borrelia burgdorferi wordt veroorzaakt. Door een tekenbeet kan deze bacterie in het lichaam terechtkomen. De ziekte van Lyme kan worden onderverdeeld in drie stadia:
1. de vroege locale ziekte van Lyme
2. de door het lichaam verspreide ziekte van Lyme
3. de langdurige of chronische ziekte van Lyme

De vroege lokale ziekte van Lyme ontstaat ongeveer twee tot vier weken na de tekenbeet. Op de plaats van de beet kan dan een, steeds groter wordende,  rode ring of (soms blauwachtige) vlek (erythema migrans) verschijnen. Let op: dit gebeurt niet in alle gevallen; dus ook zonder rode ring of rode vlek kunt u de ziekte van Lyme krijgen. Andere verschijnselen zijn bijvoorbeeld een grieperig gevoel met koorts, hoofdpijn en gewrichtspijn.
Als de ziekte niet op tijd wordt behandeld kan deze weken tot maanden later overgaan in het tweede stadium. Kenmerkend voor dit stadium zijn gewrichtsklachten, klachten van de zenuwen (vooral uitval van gezichtszenuwen of pijnklachten in een arm of been) dubbelzien, neiging tot flauwvallen en hartritmestoornissen.
In het laatste stadium, kan de ziekte langdurig worden en tot huidaandoeningen leiden. Hoe eerder u erbij bent, hoe beter en sneller er behandeld kan worden.

Twee verschillende vormen van een erythema migrans (Foto: RIVM)

Deet op werkbroeken niet effectief

Er bestaan verschillende merken anti-tekenkleding die bij buitensport- en jachtzaken te koop is. Het is overigens niet altijd duidelijk wat de werkzame stof is. Omdat niets bekend is over eventuele effecten voor de gezondheid van langdurig dagelijks gebruik van anti-tekenkleding, wordt door arbodiensten aangeraden om alleen tijdens werkzaamheden in hoog risico gebied, deze kleding te dragen.
Ook bij het gebruik van anti-tekenkleding en Deet is het noodzakelijk om na een dag in het groen tekencontrole te doen. Zo bleek uit het rapport 'praktijkproef tekenwerende kleding' dat het Bosschap in najaar 2013 naar buiten bracht. Bij het gebruik van met permetrine geïmpregneerde broeken werd het aantal tekenbeten wel verminderd, maar was niet nul.  Uit deze praktijkproef kwam toen ook naar voren dat het spuiten van DEET op kleding onvoldoende effectief is.

Bij  een praktijkproef met Deet kwam naar voren dat dit onvoldoende effectief is als preventie voor het oplopen van teken. Foto: Margriet Montizaan

Prospect-onderzoek

Meedoen aan onderzoek?!

Mensen die beginnen met een antibioticakuur tegen een rode ring of vlek of andere vorm van de ziekte van Lyme kunnen meedoen aan het onderzoek. Hun gezondheid wordt gevolgd via bloedafnames en vragenlijsten. De mensen die na een jaar nog klachten hebben worden vergeleken met de mensen die geen klachten meer hebben. Mensen kunnen zich aanmelden op www.tekenradar.nl of via hun (huis)arts. Ook is op deze website informatie te vinden over dit onderzoek.

Teken-App

De app Tekenbeet werd in april 2014 met succes gelanceerd voor Android. Ondertussen is er ook een versie voor de iPhone beschikbaar. De app bevat informatie over hoe je op teken moet controleren en hoe je een teek kunt verwijderen. Gebruikers kunnen een tekendagboek
aanleggen en hierin een tekenbeet registreren. Zij kunnen een herinnering ontvangen aan het controleren van de plek waar ze gebeten zijn. Ook kunnen mensen op hun mobiele
telefoon, via tekenradar.nl, zien hoe actief teken zijn. Dit is vooral handig voor mensen buiten: wandelaars en bezoekers van bijvoorbeeld het bos, de heide, de duinen of een park. Daarnaast is een alarm in te stellen zodat je altijd op de hoogte bent van de actuele tekenactiviteit.

Bekijk ook: Tekenbeet en de app voor Android en iPhone

Deze nieuwsbrief is gemaakt door:

Teksten: Margriet Montizaan

Foto's: , RIVM, Fedor Gassner, Rovince, Margriet Montizaan

Eindredactie: Jan Paulides

Bronnen: